کرده و حدیث شنیده است. در مسافرت های خویش نیز بیشتر از همین مقدار از مشایخ عصر بهره مند شده و تنها در هرات و نیشابور از ششصد نفر از مشایخ حدیث شنیده است. 3 ابوطاهر احمد بن محمد سلفی ( م576ه ) که از شاگردان او بوده، می گوید: میان محدثان کسی را حافظ تر از ابوعبداللّه دقّاق به غرایبِ احادیث و غرایبِ استادان نمی شناسم. 4 ابوسعد محمد بن عبدالواحد صائغ، ابوموسی مدینی، خلیل بن بدر ابوالرجاء رارانی و عده دیگر نیز از او روایت کرده اند. 5 همچنین ابوعبداللّه عُمَیری، ابوعَروبه عبدالهادی انصاری، عبدالرزاق بن حسّان منیعی، 6 ابواحمد ذاکر بن ابی بکر سِنْجی و برخی دیگر نیز از او حدیث شنیده اند. 7 ابوعبداللّه دقاق که روزگار را به سختی می گذراند، در ششم شوال 516 درگذشت. 8 آثار او عبارت از: رسالة الدقاق، مؤلف در این رساله از مشایخ خود سخن گفته است؛ 9 رحلة الدقاق ( الرحله ) همان کتاب قبلی است که در آن هزار نفر از مشایخ خود را نام برده است؛ 10 الامالی، سمعانی ( م 562ه ) می گوید: من دو مجلس از امالی دقاق را از استادم ابوالحسن علی بن عمر کرابیسی صوفی ( م 548ه ) شنیدم. 11

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 474. 2 ـ تذکرة الحفّاظ 3 / 1167. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 474. 4 ـ تذکرة الحفاظ 4 / 1255. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 474. 6 ـ تاریخ الاسلام 35 / 405. 7 ـ التحبیر 1 / 276، 393 و 539 و 2 / 9. 8 ـ تاریخ الاسلام 35 / 405 ـ 406. 9 ـ تذکرة الحفاظ 3 / 1167. 10 ـ ایضاح المکنون 1 / 550. 1
[1] ـ التحبیر 1 / 576.

دیگر منابع: الجواهر المضیئه 2 / 350؛ العبر 2 / 408؛ شذرات الذهب 4 / 53؛ مرآة الجنان 3 / 168؛ المعین فی طبقات المحدثین 155؛ الإعلام بوفیات الأعلام 1 / 343؛ طبقات الحفاظ ( سیوطی ) 456؛ هدیة العارفین 2 / 84؛ معجم السفر 326.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ دقایقی

محمد ـ دقایقی (قرن ششم هجری)

شمس الدین محمد بن علی بن محمد دقایقی مروزی ( مروروذی ) ملقب به شرف الواعظین.

بر پایه گزارش عوفی، او از شاعران برجسته سده ششم هجری بوده و مدت مدیدی در بخارا اقامت داشته است. وی گویا شاعر را در بخارا در مسجد کوی بالوی که از مساجد معروف شافعیه در بخاراست دیده است و چنین گزارش می دهد وی را در حال وعظ و خطابه مشاهده کرده که سخنان ناب و عالی می گفت، اما فصاحت زبان نداشت؛ بدین دلیل مجالس وعظ و تذکیر او مورد استقبال عوام نبود، هرچند بسیاری از خواص در آن حضور داشتند و بهره مند می شدند. 1 هدایت نیز شاعر را فردی خوش سخن، فاضل، برخوردار از طبعی بلند و عالی و مداح خواجه فخرالدین حمید، وزیرالوزرا برشمرده و پاره ای از اشعار او را نقل کرده است. 2 گفته شده دقایقی، بختیارنامه و سندبادنامه را که از کتاب های داستانی کهن هند به زبان پهلوی بوده و مسعودی آن را به نام کتاب الوزراء السبعة و المعلم و امرأة الملک خوانده، به نثر فارسی روان درآورده است. به علاوه اثر دیگری به نام حنین الأوطان داشته که در آن لطایف بسیاری وجود دارد. 3 دکتر صفا بر آن است دقایقی نه تنها سندبادنامه را به نثر فارسی درآورد، بلکه آن را تهذیب نیز کرده است. 4 از وی دیوان شعر نیز بر جای مانده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ لباب الالباب 179. 2 ـ مجمع الفصحاء 1 / 2 / 647. 3 ـ لباب الالباب 179. 4 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 1002. 5 ـ الذریعه 9 / 327.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 1003؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 100؛ الذریعه 26 / 281؛ فرهنگ سخنوران 210.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ دمشقی

محمد ـ دمشقی (م563ه )

محمد بن حسن بن هبه اللّه دمشقی معروف به ابن عساکر.

عمده منابع رجالی و تاریخی از وی ذکری به میان نیاورده اند و برخی نیز مانند اسماعیل پاشا تنها به اثر او به نام تواشیح التوشیح اشاره کرده و زمان مرگ او را در سال 563ه آورده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 95.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 9 / 200؛ ایضاح المکنون 1 / 335.

محمود هیئتی

محمد ـ دیلمی

محمد ـ دیلمی (زنده در 589ه )

ابوثابت محمد بن عبدالملک شمس الدین دیلمی.

از حیات فردی، اجتماعی و علمی او اطلاعی در دست نیست و تنها از بعضی از آثار او معلوم می شود صوفی بوده یا دست کم اندیشه های صوفیانه و ضد فلسفه داشته و در سال 589ه در قید