حیات بوده است. آثار او عبارت اند از: اصلاح الاخلاق، اصول مذاهب العرفاء، 1 تلخیص اصول مذاهب العرفاء، 2 برهان المحبَة در تصوف، التجرید فی ردّ مقاصد الفلاسفه، تخجیل الفلاسفه، تصدیق المعارف، الجامع لدلائل النبوات، الجمع بین التوحید و التعظیم، جواهر الأسرار، سوانح السوانح، عجائب المعارف، عیون المعارف، الآزال و الآباد، المحبّة و الخُلَّة، المعاریج، المکان، محک النفس، کشف الحقائق بکُنْه الدقائق در تصوف، 3 در یک مجلد است و باب ها و فصل هایی دارد که در سال 589ه از تألیفش فارغ شده است، 4 معرفة الفاظ العرفاء، المسائل الملمع بالوقائع البدائع المبرهن بدلائل الشرائع5 خطی است و به گفته زرکلی، مؤلف در سال 582ه از تألیف آن فارغ شده است؛ اما در این کتاب از مسائلی در سال های مختلف پرسیده شده که آخرین آن سال 587ه است. از ویژگی های این اثر وجود الفاظ فارسی در آن است، 6 مهمات الواصلین من الصوفیة البالغین نسخه خطی در 22 باب، 7 مرآة الأرواح ( خطی )، شرح الانفاس الروحانیة جنید و ابن عطاءاللّه اسکندری ( خطی )، المرأة، 8 نُصرةُ الملة که در کتاب الجمع بین التوحید و التعظیم از این کتاب نام برده شده است. 9

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 103. 2 ـ ایضاح المکنون 1 / 317. 3 ـ هدیة العارفین 2 / 103. 4 ـ ایضاح المکنون 2 / 359. 5 ـ هدیة العارفین 2 / 103. 6 ـ الأعلام 6 / 250. 7 ـ ایضاح المکنون 2 / 610. 8 ـ الاعلام 6 / 250. 9 ـ کشف الظنون 2 / 1956.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 10 / 257؛ کشف الظنون 1 / 108، 115، 351 و 601 و 2 / 1916؛ ایضاح المکنون 1 / 179، 269، 357 و 2 / 30، 94، 135، 329، 330، 333، 336، 475 و 512.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ دیناری

محمد ـ دیناری (قرن ششم هجری)

محمد بن حسین شهاب الدین دیناری آبی.

از دانشمندان ادیب و فاضل شیعه در قرن ششم هجری است؛ اما از زیست نامه وی آگاهی چندانی نداریم. شیخ منتجب الدین علی بن عبیداللّه رازی ( م. پس از 585ه ) شاگرد شهاب الدین بود و دو کتاب المنتخب و ندبة الوالد علی المولود او را نام برده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین 170.

دیگر منابع: طبقات اعلام الشیعه 2 / 260؛ کشف الحُجُب و الأستار 578؛ الذریعه 12 / 366 و 24 / 103؛ ریاض العلماء 5 / 87؛ أمل الآمل 2 / 266؛ معجم المؤلفین 9 / 239.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ ذکّی

محمد ـ ذکّی (427 ـ 516ه )

ابوعبداللّه محمد بن ابی الفرج بن فرج کتّانی صِقِلّی مازری قیروانی معروف به ذکی مالکی یا ذکی نحوی.

در سال 427ه در صِقِلّیّه1 ( سیسیل ) و به گفته کحّاله در مازَر، یکی از شهرهای جزیره سیسیل متولد شد. 2 وی در طلب علم به شهرها و ممالک گوناگون ازجمله قیروان، مرکز افریقیه، مراکش، مصر، شام، بغداد، خراسان و غزنه مسافرت کرد. او عالم به لغت، نحو و دیگر فنون ادب و همچنین فقیه، حافظ، قاری، مفسر و صاحب نظر در دیگر علوم رایج زمان خود شد. از عادت او این بود که با دانشمندان زمان خود به مخاصمه و مجادله برمی خاست و درباره آنان زبان به طعن می گشود. نیز به گفته سلفی، او از مغرب ( مراکش ) بیرون نیامد مگر اینکه امام در فقه و نحو گردیده بود؛ اما با وجود این همیشه در پی لغزش های استادان خود بود. 3 از استادان او محمد بن یونس، ابوعلی حیّولی و عبدالخالق سوری است. او درنهایت به اصفهان رفت و در سال 516ه در همانجا از دنیا رفت. 4 آثارش عبارت اند از: مقدمةٌ فی النحو، 5 الاستیلاء فی القراآت، تعلیقٌ کبیر فی المذاهب، این اثر حاوی هزار سؤال است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ بغیة الوعاة 1 / 210. 2 ـ معجم المؤلفین 11 / 124. 3 ـ بغیة الوعاة 1 / 210. 4 ـ الوافی بالوفیات 4 / 320. 5 ـ الاعلام 6 / 328. 6 ـ هدیة العارفین 2 / 79.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ رازی

محمد ـ رازی (زنده در سال 586ه )

ابوعبداللّه محمد بن مسلم ( ابی مسلم ) بن ابی الفوارس رازی.

از دانشمندان و متکلمان امامیه در سده ششم هجری که با توجه به لقبش ( رازی ) به نظر می رسد اهل ری بوده است. از حیات فردی و اجتماعی او اطلاع چندانی در دست نیست. وی در طلب علم و سماع حدیث سفرهایی به شهرهای گوناگون چون شیراز، کازرون و ماردین