7 / 10655؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 97؛ تاریخ ادبیات ایران از فردوسی تا سعدی 237.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ رفّاء

محمد ـ رفّاء (572ه )

ابوعبداللّه محمد بن غالب رفّاء رصّافی اندلسی.

منسوب به رصّافه، شهری کوچک در نزدیکی بلنسیه از شهرهای اندلس است. او به دلیل اشعار نیک و پسندیده ای که دارد شهرت بسزایی یافته است. 1 ابن ابّار در شرح حال وی آورده است رصّافی در همان ایام کودکی از وطنش مهاجرت کرد و در مالقه از شهرهای آباد و خوش آب وهوای اندلس رحل اقامت افکند و با پشتکار و همت والایی که در راه کسب دانش، به ویژه در ادبیات عرب و شعر داشت، به زودی از نامداران این فن در آن سرزمین گردید. او شاعری عفیف و پاکدامن بود و هرگز زندگی مشترک تشکیل نداد و با مناعت طبع و قناعتی که در وجودش موج می زد، گذران زندگی می کرد. 2 صفدی نیز با اشاره به این نکته می افزاید رصّافی در کنار پرداختن به ادبیات و سرودن شعر، امرار معاش خود را از طریق رفوگری و تعمیر لباس و پارچه تأمین می کرد؛ بدین دلیل است که به رفّاء ملقب گردیده است. 3 رجال شناسان اهل سنت عمدتا اشعار رصّافی را ستوده و آن را دلچسب و نمکین خوانده اند؛ ازجمله ابن خلکان آن را ظریف و پرمحتوا و باشهرت جهانی توصیف کرده4 و مقرئ تلمسانی ضمن یادآوری بسیاری از اشعار او، وی را شاعری چیره دست و همانند ابن رومی اندلسی خوانده است. 5 افرادی همچون ابوعلی بن کسری مالقی و ابوالحسین بن جبیر اشعار وی را روایت کرده اند. 6 درنهایت شاعر در ماه رمضان سال 572ه در مالقه از دنیا رفت. 7 او دیوان شعری دارد که احسان عباس آن را گرد آورده است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 74. 2 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 46 ـ 47. 3 ـ الوافی بالوفیات 4 / 309. 4 ـ وفیات الاعیان 4 / 432. 5 ـ نفح الطیب 3 / 486. 6 ـ تاریخ الاسلام 40 / 108. 7 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 47. 8 ـ الاعلام 6 / 324.

دیگر منابع: شذرات الذهب 4 / 242؛ بغیة الملتمس 119؛ معجم المؤلفین 11 / 110؛ معجم البلدان 3 / 49.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ رقا (قرن ششم هجری)

محمد بن علی رقا ( رقام، رفا ).

از نامبرده به جز آنچه آقابزرگ آورده اطلاعاتی دیگر یافت نشد. او آورده است رقا پس از مرگ حکیم سنایی ( م 535ه ) به امر بهرامشاه غزنوی ( م547ه ) دست نوشت هایی از اشعار او را جمع آوری کرد و به بعضی از نسخه های کتاب حدیقة الحقیقه وی ملحق نمود؛ همچنین به امر بهرامشاه مقدمه ای بر این کتاب نوشت. 1 تاریخ وفات وی مشخص نیست؛ ولی چنان که گذشت در نیمه اول قرن ششم هجری می زیسته است.

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 6 / 383 و 22 / 54.

محمود هیئتی

محمد ـ زاغولی

محمد ـ زاغولی (472 ـ 559ه )

ابوعبداللّه محمد بن حسین بن محمد بن حسین بن علی بَنْجدیهی زاغولی أرزی مروزی.

محدث و فقیه شافعی مذهب، منسوب به زاغول یکی از روستاهای بنج دیه ( پنج ده ) از روستاهای مرورود خراسان می باشد؛ بدین دلیل به زاغولی و بنجدیهی شهرت یافت. ابوعبداللّه قبل از سال 4801 و به نقلی در 472ه در روستای زاغول زاده شد. 2 او مدتی در مرو ساکن بود و در آنجا فقه شافعی را از محمد بن منصور سمعانی و موفق بن عبدالکریم هروی فرا گرفت؛ سپس به شهرهای هرات و نیشابور سفر کرد و در آنجا از ابوالفتح نصر بن احمد حنفی، ابوعبداللّه عیسی بن شعیب سنجری، ابوسعد محمد بن ربیع جبلی، ابومحمد عبداللّه بن حسن طبسی و ابومحمد حسین بن مسعود بغوی فراء حدیث شنید. 3 ذهبی او را صالح، فاضل و سخت کوش دانسته و می نویسد: « با اندک چیزی امرار معاش می کرد و نسبت به احادیث و اسناد آنها تسلط کامل داشت و در طول عمر خود به کسب حدیث و جمع آوری آن مشغول بود ». 4 سمعانی می نویسد: « زاغولی در سن پیری نیز اهتمام زیادی نسبت به کسب علم داشت و من از او حدیث شنیده و علوم بسیاری که از بزرگان گرفته بود، نزد او آموختم. او تحقیقاتی نیز در زمینه ادبیات و کتب ادبی داشت و مجموعه ای که در حدود چهارصد مجلد بود به نام قید الاوابد جمع آوری نمود و در این