در مدح سلطان می سرود که سه تای از آنها را برای سلطان به شام فرستاده است. 6 علی بن مبارک بن وارث نیز از او روایت کرده است. 7 سبط ابن تعاویذی در اواخر عمر ( سال 579ه ) بینایی خود را کاملاً از دست داد و دراین باره اشعار فراوانی سرود که در آنها از ایام جوانی خود و نعمت بینایی سخن می گوید و بر آنها تأسف می خورد. اثر او دیوان بزرگی در شعرست و در دو مجلد است که پیش از نابینایی اش آن را جمع کرده است. این دیوان متشکل از یک خطبه زیبا و مرتب بر چهار باب است و آنچه در زمان نابینایی سروده آنها را الزیادات نام گذاشته است، که به گفته یاقوت حموی، در بعضی از نسخه های دیوان او به چشم می خورد؛ ولی بعضی از نسخه ها این زیادات را ندارد. 8 این دیوان در قاهره به همت دکتر مرگلیوث به چاپ رسیده است. به گفته زرکلی، مرگلیوث بسیاری از اشعار او را به عمد حذف کرده، گذشته از اینکه این چاپ اغلطهای بسیاری نیز دارد. 9 سبط ابن تعاویذی قصیده بلندی نیز در رثای امام حسین علیه السلام سروده که صنعانی در نسمة السحر آن را به طور کامل نقل نموده است. 10 وی درنهایت در ماه شوال 584 در بغداد درگذشت11 و در باب أبرز دفن گردید. 12 بعضی از منابع وفات او را در 583 دانسته اند؛ 13 ولی از آنجا که وی در عید قربان 583 قصیده ای در مدح وزیر ابوالمظفر عبیداللّه و تهنیت او به وزارت سروده، باید در سال 584 درگذشته باشد. 14

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 18 / 249. 2 ـ وفیات الاعیان 4 / 466. 3 ـ الانساب 1 / 468. 4 ـ نسمة السحر 3 / 164 ـ 166. 5 ـ وفیات الاعیان 4 / 466. 6 ـ معجم الادباء 18 / 235. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 175. 8 ـ معجم الادباء 18 / 235 و249. 9ـ الاعلام 6 / 260. 10ـ نسمة السحر 3 / 167 ـ 169، به نقل از دیوان سبط ابن تعاویذی 456 ـ 460. 1
[1] ـ الوافی بالوفیات 3 / 76؛ الإعلام بوفیات الاعلام 2 / 395؛ المختصر فی اخبار البشر 3 / 76. 12 ـ وفیات الاعیان 4 / 473. 13 ـ معجم الادباء 18 / 249. 14 ـ الغدیر 5 / 615.

دیگر منابع: المختصر المحتاج الیه 37؛ البدایة و النهایه 12 / 329؛ الطلیعه من شعراء الشیعه 2 / 260؛ الذریعه 6 / 259، 9 / 18 و 428؛ کشف الظنون 1 / 630 و 764؛ هدیة العارفین 2 / 101؛ تاریخ ابن الوردی 2 / 98؛ النجوم الزاهره 6 / 105؛ مشاهیر شعراء الشیعه 4 / 257؛ أعیان الشیعه 7 / 183؛ الفخری فی آداب السلطانیه 319؛ تاریخ فخری 428؛ خزائن الکتبِ القدیمة فی العراق 254؛ مرآة الجنان 3 / 233 و 325؛ العبر 3 / 88؛ الاِشاره الی وفیات الاعیان 303؛ الکنی و الالقاب 1 / 235؛ معجم المطبوعات العربیه 1 / 51 و ....

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ سراجیمحمد ـ سراجی (قرن ششم هجری)

محمد بن علی سراجی جمال الدین خراسانی.

او از شعرای قرن ششم هجری و از شعرای دربار غزنویان بود. 1 عوفی او را از افاضل شعرا و از شاعران خسرو ملک ( م583ه ) دانسته که در مدح او اشعاری سروده است. 2 سراجی دارای دیوان شعر می باشد. 3 بیش از این چیزی درباره وی در منابع موجود به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 78. 2 ـ لباب الالباب 472. 3 ـ الذریعه 9 / 438.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 264؛ مجمع الفصحاء ج 1، ق 2، ص 696.

محمود هیئتی

محمد ـ سرخسی

محمد ـ سرخسی (م571ه )

ابوعبداللّه محمد بن محمد بن محمد سرخسی.

از فقهای برجسته حنفی بود که زمانی به حلب از شهرهای شام وارد شد و با تشکیل کرسی تدریس در مدرسه نوریّه و حلاویّه به ترویج و نشر فقه حنفی پرداخت؛ اما چندان موفقیتی در این امر نداشت؛ چه اینکه بسیاری از علمای حنفی آن دیار، ازجمله افتخارالدین عبدالمطلب بن فضل هاشمی، از فقهای بزرگ و رییس حنفیان حلب با وی به مخالفت برخاسته و او را تخطئه کردند؛ زیرا معتقد بودند وی تحریف می کند؛ به همین دلیل تصنیف کتاب المحیط را از آنِ استاد وی می دانستند که او به دروغ آن را به خود نسبت داده است؛ بر همین اساس بود که افتخارالدین و گروهی از علمای حلب از وی نزد نورالدین محمود بن اتابک بن زنگی ( 54
[1] ـ 569 ) بدگوی کرده، نخست از تدریس منع کرده و سپس از حلب اخراج نمودند. وی پس از ترک حلب به دمشق رفت؛ اما دست از تدریس برنداشت و در مدرسه خاتونیه اقامت گزید و مدت زمانی تدریس آن را بر عهده گرفت. 1 گفته شده است وی لکنت زبان داشت. 2 او در سال 571ه از دنیا رفت. 3 در سال وفات وی اختلاف است. 4 او آثار و تألیفات متعددی داشت که عبارت اند از: عیون المسائل، فوائد الجامع الصغیر للشیبانی، الوجیز فی الفتاوی، 5 المحیط الرضوی که بنا بر نوشته زرکلی کتابی بوده بسیار بزرگ و حجیم در موضوع فقه، المحیط در مجلدات گوناگون و با سه عنوان، الطریقه الرضویه در فقه، الوسیط والوجیز که