بر این داماد و شاگردش ابوبکر کاشانی نیز در مقدمه بدائع الصنائع از استاد خود به عنوان علاءالدین محمد بن احمد بن ابی احمد سمرقندی یاد می کند. 17

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 5 / 317. 2 ـ الجواهر المضیئه 3 / 18 و 83. 3 ـ الجواهر المضیئه 3 / 18 و 4 / 26. 4 ـ بدائع الصنائع 1 / 2. 5 ـ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 238. 6 ـ الجواهر المضیئه 3 / 18، 64، 77 و 83. 7 ـ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 238؛ الاعلام 5 / 317. 8 ـ تحفة الفقهاء 1 / 5. 9 ـ تاریخ الادب العربی 6 / 297؛ معجم المؤلفین 8 / 267. 10 ـ تاریخ الادب العربی 6 / 297. 1
[1] ـ تاج التراجم 206. 12 ـ کشف الظنون 1 / 206. 13 ـ تاریخ الادب العربی 6 / 297. 14 ـ هدیة العارفین 2 / 90. 15 ـ هدیة العارفین 92. 16 ـ تحفة الفقهاء 1 / 5. 17 ـ بدائع الصنائع 1 / 2.

دیگر منابع: مفتاح السعاده 2 / 247؛ معجم المطبوعات العربیه 1 / 1046؛ تاریخ التراث العربی 1 / 3 / 117؛ معجم المؤلفین 8 / 228؛ کشف الظنون 1 / 209 و 371 و 2 / 1542، 1634 و 1916؛ الاعلام 5 / 318؛ الفوائد البهیه 158؛ أسماء الکتب 268.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ سمرقندی

محمد ـ سمرقندی(م556ه )

ابوالقاسم ( ابوالقطن ) محمد بن یوسف بن محمد بن علی سمرقندی علوی حسینی ( حسنی ).

از عالمان حنفی قرن ششم هجری که در شهر سمرقند می زیست. او را مدنی1 و مدینی2 هم گفته اند؛ بنابراین می توان حدس زد وی مدتی در شهر مدینه سکونت داشته است. در سال 5423 یا 543ه به سفر حج رفت و پس از بازگشت از زیارت خانه خدا، مدتی در بغداد ماند. آن گاه به مرو رفت. سمرقندی عالمان و امامان اهل سنت را بسیار نقد می کرد؛ از این رو او را منتقدی سختگیر شمرده اند. در دانش های دینی آن روزگار همانند تفسیر، حدیث، فقه، اخلاق، کلام و ادبیات صاحب رأی بود و در برخی از این موضوع ها آثاری را پدید آورد. کوشش های عالمانه اش موجب شد او را مفسر، محدث، فقیه، واعظ و متکلم بنامند4 و لقب « ناصرالدین » را برایش برگزینند. 5 در کتاب هایی که طبقات فقیهان و مفسران را شرح داده اند، از این دانشمند حنفی مذهب و آثارش نیز یاد شده است. وی بیشتر آثارش را در موضوع فقه حنفی نگاشت. محمد سمرقندی در سال 556ه در شهر سمرقند درگذشت. گروهی گفته اند وی در بند کشته شد. 6 بر این اساس، شاید بتوان گفت نقدهای تندش باعث شد او را در سمرقند به زندان افکنند و به قتل برساند. از این نویسنده حنفی، نوشته هایی برجای مانده که نام آنها به این شرح است: بلوغ الارب من تحقیق استعارات العرب، جامع الفتاوی ( الجامع الکبیر )، خلاصة المفتی فی الفروغ، ریاض الاخلاق، فتح الغلق فی التوحید، الفقه النافع فی الفروع، القانون فی فروع الحنفیه، الاحقاف، مآل الفتاوی، المبسوط فی الفروع، مصابیح السبل فی الفروع، المنثور ( المنشور ) فی الفروع7 و الملتقط فی الفتاوی که آن را مآل الفتاوی هم نامیده اند و سمرقندی این کتاب را در شعبان سال 549ه به پایان برده است، 8 کتابٌ لکشف ما اشتبه علی السامعین من الآی والاخبار مما یحتج به اهل الزیغ علی اهل السنه. 9

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 7 / 149. 2 ـ کشف الظنون 2 / 1580. 3 ـ الأعلام 7 / 149. 4 ـ طبقات المفسرین ( داوودی ) 2 / 292. 5 ـ هدیة العارفین 2 / 94. 6 ـ طبقات المفسرین 2 / 292. 7 ـ هدیة العارفین 2 / 94. 8 ـ کشف الظنون 2 / 1574 و 1813. 9 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 352.

دیگر منابع: الجواهر المضیئة 1 / 118 و 3 / 409؛ معجم المفسرین 2 / 653؛ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 321؛ کشف الظنون 1 / 570؛ ایضاح المکنون 1 / 194 و 2 / 168؛ اسماء الکتب 29؛ معجم المؤلفین 12 / 137.

علی محمدی یدکللّه

محمد ـ سمرقندی

محمد ـ سمرقندی (م537ه )

ابوالفضل محمد بن عبدالجلیل بن عبدالملک بن علی بن حیدر سمرقندی.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. بر پایه گزارش حاجی خلیفه، وی شاگرد ابوحفص عمر بن محمد نسفی ( م537 ) مؤلف کتاب القند فی ذکر علماء سمرقند است و گزیده ای از کتاب استادش را در مجموعه ای گرد آورده و آن را منتخب القند فی تاریخ سمرقند نامیده است. 1 یوسف الهادی در تحقیقات خود در کتاب القندِ ابوحفص نسفی می نویسد: منتخب القند به زبان فارسی است و از آرامگاه های شهر سمرقند گزارش کرده است و نسخه های خطی متعددی از آن در کتابخانه های آسیای میانه، ازجمله تاجیکستان، روسیه و ترکمنستان موجود است و تألیف آن به ابوالفضل سمرقندی، محمد بن عبدالجلیل نسبت داده شده و این در حالی است که در هیچ منبعی به شرح حالی از وی اشاره نشده است. 2