کتاب را برای المستظهر باللّه عباسی ( م 512 ه ) تألیف کرده، ازاین رو این کتاب به نام المستظهری معروف شد. وی در این کتاب ابتدا نظر شافعی را بیان کرده، سپس به نظر دیگر فقهای اهل سنت اشاره می کند. 12 علاوه بر این مؤلف کارهای خلیفه عباسی را در آن مورد تأیید قرار داده است. 13 این کتاب با عنوان حلیة العلماء فی معرفة مذاهب الفقهاء منتشر شده است، المعتمد که شرح بر کتاب حلیة العلماء است، 14 الترغیب در فروع احکام، الشافی فی شرح مختصر المزنی در فروع العمده، 15 وی این کتاب را برای عمده الدین المسترشد باللّه ( م529 ه ) فرزند المستظهر عباسی تألیف کرد. عده ای ازجمله ابن ملقّن ( م804ه ) این کتاب را شرح کرده اند؛ 16 الشافی فی شرح الشامل که اثر عبدالسید بن محمد بن صبّاغ ( م 477ه ) است. 17 به گفته ابن شهبه حدود یک پنجم از شرح کتاب الشامل باقی مانده بود که مؤلف وفات کرد. ابوبکر شاشی تألیفی نیز در مسئله سریجیه ( سُرُجیه ) داشته است. سُرُج جمع سِراج ( چراغ ) است و ظاهرا منظور از مسئله سرجیه، مسئله معروف « دُهن متنجّس در چراغ » است که آیا با سوختن روغن نجس، دود حاصل از آن سقف را نجس می کند یا نه ؟ و ابوبکر شاشی قائل به عدم نجاست سقف است. 18 آثار دیگر او: المساعد فی معرفة القواعد، 19 الفتاوی ( فتاوی الشاشی ) و تلخیص القول در مسئله طلاق است. 20

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیه ( أسنوی ) 2 / 9. 2 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 71. 3 ـ وفیات الاعیان 4 / 219. 4 ـ المستفاد مِن ذیل تاریخ بغداد 3. 5 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 71. 6 ـ المنتظم 17 / 138. 7 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 73. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 394 و 20 / 542. 9 ـ وفیات الاعیان 4 / 219. 10 ـ طبقات الشافعیة ( ابن هدایة اللّه ) 198. 1
[1] ـ المنتظم 17 / 138. 12 ـ وفیات الاعیان 4 / 220. 13 ـ کشف الظنون 1 / 690. 14 ـ همان. 15 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 72. 16 ـ کشف الظنون 2 / 1169. 17 ـ کشف الظنون 2 / 1025. 18 ـ طبقات الشافعیه ( ابن قاضی شهبه ) 1 / 291. 19 ـ هدیة العارفین 2 / 81. 20 ـ الاعلام 5 / 316.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 2 / 73؛ کشف الظنون 2 / 1635، 1661، 1674 و 1733؛ المختصر فی اخبار البشر 2 / 227؛ دول الاسلام 262؛ العبر 2 / 390؛ البدایة و النهایه 12 / 219؛ النجوم الزاهرة 5 / 206؛ مرآة الجنان 3 / 147؛ الکامل 10 / 500؛ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 240؛ شذرات الذهب 4 / 16؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1241؛ الاشارة الی وفیات الاعیان 258.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ شاطبیمحمد ـ شاطبی (482 ـ 547ه )

ابوعامر محمد بن یحیی بن محمد شاطبی اندلسی معروف به ابن یَنَّق.

مورخ، ادیب، نحوی، عروضی، خطیب، شاعر، پزشک و اهل شاطبه، شهری در شرق اندلس بود که در سال 482ه متولد شد و پس از گذراندن دوران کودکی به تحصیل علم روی آورد. علوم قرآن و حدیث را از محمد بن فرج مِکناسی و حسین بن محمد بن سکّره صدفی فرا گرفت؛ همچنین وی از ابوالحسین بن سراج روایت نموده است. ابن ینَّقْ علم پزشکی را نیز از ابوالعلاء بن زُهر آموخت و به ادبیات و علم عروض نیز روی آورد و در این علوم مهارت خاصی پیدا کرد؛ چنان که در بلاغت و کتابت و شعر به حد نهایت رسید. ابوعبداللّه مکناسی از او روایت کرده1 و ابومحمد بن سفیان نیز از او و برادرش ابراهیم بن یحیی روایت می نماید. 2 گفته شده ابن ینّق فردی بامروت، جوانمرد، خوش سیما و محبوب بود و هرگز چیزی را با دست خود نخرید و نفروخت و دائما ملازم خانه خود بود و تمام روز خود را با کارهای علمی سپری می کرد. 3 وی درنهایت در اواخر سال 547ه در شاطبه درگذشت. 4 آثار اوست: الحماسه که اثر حجیم و بزرگی در نوع خود بوده است؛ تاریخ ملوک الاندلس و الأعیان و الشعراء بها، و مجموعه خطب که در آنها با ابن نباته به معارضه برخاسته است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 13. 2 ـ المعجم ( ابن ابار ) 168. 3 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 13. 4 ـ الوافی بالوفیات 5 / 196. 5 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 13.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 37 / 283؛ قلائد العقیان و محاسن الأعیان 2 / 552؛ سیر اعلام النبلاء 20 / 185؛ ایضاح المکنون 1 / 218 و 421؛ معجم المؤلفین 12 / 109؛ الاعلام 7 / 137؛ بغیة الوعاة 1 / 261؛ نفح الطیب 3 / 596.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ شذونی

محمد ـ شذونی (م521ه )

ابوعبداللّه محمد بن خلصه شذونی لخمی کفیف.

اصل او از شذونه1 ( ناحیه ای در اندلس ) و خودش اهل مالقه2 ( یا بلنسیه هر دو در اندلس ) و ساکن دانیه و مریه بود. وی افتخار شاگردی ابن سیده را داشت. کتاب سیبویه را در بلنسیه و دانیه آموخت. او استاد ادبیات عرب و سرآمد لغتدانان عصر خویش گردید و فصاحت بیان