داشت و از حافظان بود. ابوبکر غالب بن عطیه از شاگردان او محسوب می شد. 3 ابوعبداللّه در شعر مهارتی داشت و در این زمینه دیوانی دارد. 4 وی در مریه از دنیا رفت؛ اما در تاریخ وفات او اختلاف وجود دارد. صفدی آن را در 521ه ذکر کرده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 9 / 283. 2 ـ تکملة الصله 1 / 329. 3 ـ تحفة القادم 7. 4 ـ معجم المؤلفین 9 / 283. 5 ـ الوافی بالوفیات 3 / 42.

دیگر منابع: الانساب 3 / 410؛ جذوة المقتبس 51؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 189؛ الاکمال 138؛ معجم البلدان 3 / 329؛ بغیة الوعاة 1 / 100؛ المعجم فی اصحاب القاضی ابوعلی صدفی 113.

پژوهشکده

محمد ـ شرغی

محمد ـ شرغی (49
[1] ـ 573ه )

ابوالمحاسن محمد بن ابی بکر شرغی، معروف به امامزاده.

منسوب به شرغ ( تعریب چرغ، آبادی بزرگی نزدیک بخارا ) و معروف به امامزاده است. 1 او ربیع الاول 491ه در چرغ یا بخارا متولد شد. سمعانی از او با عنوان فقیه، واعظ، ادیب، شاعر و فردی پرهیزکار و متدین و خوش رفتار و اهل خیر یاد کرده است که اهل بخارا به فتوای او عمل می کرده اند. از استادان او ابوالفضل بکر بن محمد بن علی زرنجری، محمد بن عبداللّه بن فاعل سرخکتی، محمد بن ابی سهل بن ابی اسحاق عتابی و ابوالقاسم علی بن احمد بن اسماعیل کلاباذی است. 2 ابوالمحاسن، راه و رسم تصوف را نیز از خواجه یوسف همدانی فرا گرفت. برهان الاسلام زرنوجی، عبیداللّه بن ابراهیم محبوبی و محمد بن عبدالستّار کردری نیز از شاگردان او هستند. 3 همچنین سمعانی مقدار کمی از او بهره برد. 4 منابع متقدم از سال وفات او ذکری به میان نیاورده اند؛ ولی حاجی خلیفه و بعضی دیگر از منابع متأخر سال وفات او را 573ه دانسته اند. 5

آثار شرغی عبارت اند از: شرعه الاسلام الی دارالسلام6 یک مجلد در فقه حنفی و آداب صوفی و مشتمل بر 61 فصل. این کتاب در اروپا مکرر به چاپ رسیده و شرح هایی نیز بر آن نوشته شده است، ازجمله: مفاتیح الجنان و مصابیح الجنان از یعقوب بن علی رومی بروسوی ( م931ه ) و مرشد الانام الی دار السلام از محمد بن عمر قرد أفندی ( م996 ه ). شرح های دیگری نیز بر این کتاب نوشته شده که حاجی خلیفه و بروکلمان به تفصیل بدان اشاره کرده اند، 7 عقود الجواهر ( عقود العقائد فی فنون الفوائد ). این کتاب در فقه حنفی و به صورت منظوم است و مؤلف در سال 560ه از تألیف آن فراغت یافته است. نسخه ای از این کتاب در مصر با عنوان جواهر عقود العقائد وجود دارد. 8 حامد بن ایوب قرشی این کتاب را شرح کرده و آن را مرقاة المبتدئین نامیده است، 9 غرائب القرآن اثر دیگر اوست. 10

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 3 / 380. 2 ـ التحبیر 2 / 261. 3 ـ الفوائد البهیه 161. 4 ـ التحبیر 2 / 261. 5 ـ کشف الظنون 2 / 1044. 6 ـ الجواهر المضیئه 3 / 104. 7 ـ کشف الظنون 2 / 1044؛ تاریخ الادب العربی 6 / 303. 8 ـ کشف الظنون 2 / 1156؛ هدیه العارفین 2 / 98. 9 ـ تاریخ الادب العربی 6 / 303. 10 ـ همان.

دیگر منابع: تاج التراجم 204؛ الجواهر المضیئه 4 / 358؛ طبقات الفقهاء ( طاش کبری زاده ) 95؛ معجم المؤلفین 9 / 116؛ الاعلام 6 / 54؛ اسماء الکتب 199.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ شفروه

محمد ـ شفروه (م598ه )

محمد بن فضل اللّه بن هبه اللّه بن محمد شرف الدین شفروه اصفهانی.

نام وی را به اختلاف محمد و عبدالمؤمن آورده اند. به نظر برخی، او از شفروده اصفهان که آن را پزده نیز می گویند، می باشد؛ 1 ولی نفیسی او را از خاندان بسیار معروفی از مردم اصفهان دانسته که به مناسبت نام جدشان به شفروه معروف بوده اند و تا قرن هفتم زیسته اند؛ 2 قزوینی نیز بر همین نظر است. 3 وی از بزرگان شعرا و ادبای روزگار خویش بود و به زبان فارسی و عربی شعر می سرود. در روزگار دولت اتابک شیرگیر او را به علت حاضرجوابی و بدیهه گویی و تیزی زبان، ملک الشعرای عصر خود می نامیدند. او با شعرای زمان خویش، در شعر و شاعری به گفتگو می پرداخت و حتی گاه زبان هجو نیز می گشاد؛ چنان که شاعر معروف مجیرالدین بیلقانی را هجوهای رکیک گفت. 4 در غزل و مدح دارای طبعی لطیف و ظریف بود. 5 نخست مدح پادشاهان سلجوقی می گفت و پس از فروپاشی این خاندان، به مداحی اتابکیان آذربایجان پرداخت؛ چنان که مدایحی به نام ارسلان پسر طغرل ( 555 ـ 571 )، طغرل پسر ارسلان ( 573 ـ 590 )، اتابک جهان پهلوان ( 568 ـ 581 ) و پسرش قزل ارسلان ( 58
[1] ـ 587 ) دارد. 6 برخی از تذکره نویسان گفته اند او قبل از هر چیز فردی فقیه و واعظ بود و شعر و شاعری از کمترین صفات او بوده است. او