سفری از اصفهان به شام داشت و در آنجا با نورالدین محمود زنگی که بین سال های 541 تا 569ه حکومت می کرد، دیدار نمود. 7 شفروه سرانجام در سال 598ه درگذشت. 8 برخی از نویسندگان به اشتباه او را از رجال قرن دهم هجری به حساب آورده اند. 9 آثار او عبارت اند از: دیوان اشعار که حاوی هشت هزار بیت می باشد و کتابی ادبی و معروف به نام اطباق الذهب که مشتمل است بر صد عنوان در پند و اندرز و شرح حال اصناف خلایق که آن را به سیاق کتاب معروف اطواق الذهب جاراللّه زمخشری نوشته است. 10 این کتاب عربی بوده و به همراه حواشی در ایران چاپ شده است. 11

پی نوشت ها

[1] ـ ریاض العارفین 356. 2 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 102. 3 ـ یادداشت های قزوینی 5 / 1294. 4 ـ تذکرة الشعرا 170. 5 ـ لباب الالباب 221. 6 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 102. 7 ـ یادداشت های قزوینی 5 / 1294. 8 ـ فرهنگ بزرگان 323. 9 ـ ریحانة الادب 3 / 192. 10 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 102. 1
[1] ـ الذریعة 2 / 216.

دیگر منابع: المعجم فی معابیر اشعار العجم 426؛ فرهنگ سخنوران 296؛ تاریخ گزیده 736؛ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 740؛ لغتنامه دهخدا 9 / 12633.

محمود هیئتی

محمد ـ شِلْبی

محمد ـ شِلْبی (440 ـ 501ه )

ابوعبداللّه محمد بن احمد بن مسعود شِلْبی.

در ماه صفر 440 در شِلْب واقع در غرب اسپانیا متولد شد. صحیح بخاری را از ابوعبداللّه بن منظور در اشبیلیه فرا گرفت؛ سپس به قرطبه رفته و علم فقه را از ابوجعفر بن رزق آموخت. او همچنین فقه را از پدرش احمد بن مسعود بن مفرج فرا گرفته و از وی نیز روایت کرده است. ابوعبداللّه که از مفتیان بزرگ شهر شِلب و بر مذهب مالک بود، بسیار فصیح، خوش فهم، تیزبین، آگاه به فتاوا و دارای همت عالی بود. علمای تراجم و رجال او را توثیق کرده اند. وی شاگردانی داشته، اما بیشتر وقت او به درایت و استنباط می گذشت تا به روایت. او درنهایت در شِلب در سال 501ه دیده از جهان فرو بست. اثر او کتابی در وثایق و شروط است که به تکمیل آن موفق نشد. 1

پی نوشت ها

[1] ـ الصِله 2 / 566.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 9 / 21.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ شَنْتَرینیمحمد ـ شَنْتَرینی (م 549ه )

ابوبکر محمد بن عبدالملک بن محمد شنترینی مغربی اندلسی معروف به ابن سرّاج.

ادیب، محدث، نحوی، عروضی، امام در ادبیات عرب و از مبرزّان در این فن بود. 1 وی اهل شَنْترین، شهری در غرب قرطبه اسپانیا بود. 2 از تاریخ تولد و همچنین دوران جوانی او اطلاعی در دست نیست؛ ولی چنان که گفته اند در اشبیلیه ساکن شد. در سال 515ه به سوی مشرق کوچ کرد و مدتی در مسجد جامع قاهره به تدریس مشغول شد، ولی بعد به یمن رفت. 3 مدتی نیز مجاور مکه گردید. 4 از استادان او در اندلس ابن ابی العافیه و ابن اخضر بودند. همچنین از عبدالرحمان بن محمد نفطی احادیث کتاب الموطّأ را روایت کرده است. ابوحفص عمر بن اسماعیل، ابوالحسن علی عبداللّه نابلسی معروف به ابن عطّار و جماعتی دیگر از او روایت کرده اند. 5 به گفته تلمسانی همین فخر او را بس که وی استادِ عبداللّه بن برّی نحوی مصری بوده است. 6 ابن سرّاج که اهل فضل و صلاح بود، در مصر در سال 545ه7 یا 549 درگذشت. 8 وفات او را در سال 5509 و 555ه نیز گفته اند. 10 آثار او عبارت اند از: تنبیه الألباب فی فضائل ( فضل ) الإعراب11 [ چاپ شده ]، تلقیح الألباب فی عوامل الاعراب، جواهر الآداب و ذخائر الشعراء و الکُتّاب [ نسخه خطی ]، مختصری از کتاب العمده فی محاسن ( صناعة ) الشعر و نقده حسن بن علی بن رشیق ازدی است. 12 ابن ابّار از این کتاب با عنوان اختصارٌ فی کتاب العمده و تنبیهٌ علی اغلاطه یاد کرده است، 13 تقویم البیان لتحریر الأوزان [ خطی ]، المعیار فی اوزان ( وزن ) الأشعار در علم عروض، الکافی فی علم القوافی، این دو کتاب اخیر در بیروت به چاپ رسیده است، 14 تاج المدخل، العروض. 15

پی نوشت ها

[1] ـ نفح الطیب 2 / 238. 2 ـ الاعلام 6 / 249. 3 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 7. 4 ـ الاعلام 6 / 249. 5 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 7. 6 ـ نفح الطیب 2 / 238. 7 ـ التکمله لکتاب الصله 2 / 7. 8 ـ نفح الطیب 2 / 238. 9 ـ بغیة الوعاة 1 / 163. 10 ـ کشف الظنون 2 / 1438. 1
[1] ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 7. 12 ـ تاریخ الأدب العربی ( بروکلمان ) 5 / 345 و 354. 13 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 7. 14 ـ تاریخ الادب العربی 5 / 345 و 354. 15 ـ هدیة العارفین 2 / 91.