داشته است. 1 او در این راه پس از انجام مراسم حج در سال 476ه2 به مناطق گوناگون ازجمله بغداد و بصره نیز مسافرت کرد. از مشایخ او در عراق احمد بن علی تستری، قاضی ابوعبداللّه دامغانی، ابومحمد رزق اللّه تمیمی حنبلی، ابوعبداللّه حُمَیدی، 3 محمد بن احمد شاشی مستظهری شافعی، ابومعید متولی ( ابوسعد بن متولی ) و ابوالعباس احمد جرجانی شافعی بوده اند. 4 شمار بسیاری چون ابوبکر بن عربی، ابوطاهر سلفی، سلاّر بن مقدم فقیه، جوهر بن لؤلؤ، ابوطاهر اسماعیل بن عوف5 و احمد بن اسحاق دندانقانی از او روایت کرده اند. 6 ابن ابی رندقه مدتی در شام و بیت المقدس بود و به تدریس اشتغال داشت؛ 7 سپس برای سکونت به اسکندریه رفت و در آنجا نیز به تدریس و موعظه مردم مشغول شد. وی محدثی ثقه و عالمی زاهد و متواضع معرفی شده است و با اینکه از نظر مالی می توانست در رفاه و آسایش باشد، همواره با قناعت و سختی روزگار را می گذراند، به کم راضی بوده و در عوض، علما و غربا از کمک ها و بخشش های او همواره بهره مند بودند. طرطوشی به ابوحامد محمد غزالی نظر مساعدی نداشت؛ ازاین رو در یکی از نامه های خود به او و کتابش احیاء علومِ الدین، طعنه های بسیاری زده و عیب گرفته تا آنجا که گفت این کتاب به اماتةُ علومِ الدین شبیه تر است تا احیاء علوم الدین، و اگر واقعا ابوحامد به آنچه در این کتاب نوشته، معتقد باشد تکفیر او بعید نیست و اگر معتقد نباشد گمراه شدن او نزدیک است. 8 اشعار و کلماتی از طرطوشی درباره زهد و بی اعتنایی به دنیا بر جای مانده است؛ 9 طرطوشی درنهایت در جمادی الاولی10 یا شعبان 520 در اسکندریه درگذشت. 11 آثار او عبارت اند از: سراج الملوک چاپ شده که به نام مأمون بن بطائحی در 44 باب، در سیره انبیاء، مواعظ علما، حکمت حکما و نوادر خلفا تألیف کرده است، 12 کتابی در تحریم غنا، کتابی در زهد، تعلیقةٌ فی الخلاف، الردّ علی الیهود، العُمدة فی الاصول، البِدع و الحوادث چاپ شده است، برّ الوالدین، 13 المجالس که نسخه خطی از آن در کتابخانه رباط موجود است، کتاب بزرگی در رد بر احیاء علوم الدین، مختصر تفسیر الثعالبی، 14 الدعاء، 15 رسالة العدة عند الکروب و الشده که نسخه ای از آن در کتابخانه ایاصوفیه موجود است، سراج الهُدی، شرح رسالة ابن ابی زید القیروانی، تحریم جُبُن الروم، الفِتَن، المختصر فی فروع المالکیه، بدع الامور و محدثاتها16 که ظاهرا همان کتاب البدع و الحوادث است، الطریقة فی الخلاف والجدل. 17 همچنین اشعاری از او به یادگار مانده که بعضی از آنها را تلمسانی در کتاب خود آورده است. 18

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 490، 493. 2 ـ مرآة الجنان 3 / 172. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 490. 4 ـ الدیباج المذهب 371. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 493. 6 ـ الانساب 4 / 62. 7 ـ الصله 2 / 575. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 491 و 495. 9 ـ الصلة 2 / 575. 10 ـ العبر 2 / 414. 1
[1] ـ الصله 2 / 575. 12 ـ کشف الظنون 2 / 984. 13 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 494. 14 ـ الأعلام 7 / 133. 15 ـ معجم المؤلفین 12 / 96. 16 ـ هدیة العارفین 2 / 85. 17 ـ کشف الظنون 2 / 1113. 18 ـ نفح الطیب 2 / 85 و 89.

دیگر منابع: حسن المحاضره 1 / 376؛ الوافی بالوفیات 5 / 175؛ الإحاطه 4 / 224؛ وفیات الاعیان 4 / 262، 265؛ موسوعةُ طبقات الفقهاء 6 / 318؛ الإشارة الی وفیات الأعیان 264؛ الإعلام بوفیات الأعلام 1 / 346؛ المعین فی طبقات المحدثین 156؛ شذرات الذهب 4 / 62؛ النجوم الزاهره 5 / 231.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ طلحی

محمد ـ طلحی (حدود 500 ـ 526ه )

ابوعبداللّه محمد بن اسماعیل بن محمد بن احمد طلحی بستی اصفهانی.

وی در حدود سال 500ه متولد شد. ابن عماد حنبلی می نویسد: او از دوران کودکی علاقه خاصی به فراگیری علم داشت و از هوش سرشاری برخوردار بود و درحالی که سن بسیاری نداشت، تصانیف بسیاری نوشت. 1 طلحی، شافعی مذهب بود و سرانجام در سال 526ه در همدان درگذشت. کتاب التحریر فی شرح الجامع الکبیر للبخاری اثر اوست. 2 بیش از این اطلاعی از وی به دست نیامد.

پی نوشت ها

[1] ـ شذرات الذهب 3 / 106. 2 ـ هدیة العارفین 2 / 87.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 9 / 61.

محمود هیئتی

محمد ـ طُلَیْطلی

محمد ـ طُلَیْطلی (م 501ه )

ابوعبداللّه ( ابوبکر ) محمد بن یحیی بن مزاحم طُلَیْطلی خزرجی انصاری.

ادیب، محقق، قاری و امام در ادبیات عرب به شمار می رفت. 1 اصل او از أُشبُونه ( لَشْبونه ) 2 همان لیسبون پایتخت و بندر مهم کشور