عمادالدین طوسی است و ناسخان به اشتباه به جای ابن حمزه طوسی، طبرسی نوشته اند. 17 شایان ذکر است آقابزرگ نیز کتابی به نام نهج العرفان الی سبیل الایمان در فقه را به عمادالدین حسن بن علی بن محمد طبری نسبت داده است، 18 بنابراین در اینکه نهج العرفان دو کتاب است یا کتاب واحد با دو عنوان متفاوت، و در اینکه مؤلف آن چه کسی است، جای تأمل وجود دارد. بعضی نیز از کلام سیدرضی الدین بن طاووس در کتاب غیاث سلطانِ الوری که می گوید « و قد حکی ابن حمزه فی کتابه فی قضاء الصلاة ...» استظهار کرده اند ابن حمزه کتاب یا رساله ای به عنوان قضاء الصلاة نیز داشته است. 19 نبیل رضا علوان مصحح کتاب الثاقب فی المناقب در مقدمه به نقل از أفندی دو کتاب التعمیم و التنبیه را هم از آثار وی برشمرده است؛ 20 درحالی که افندی به نقل از شیخ حسین بن مفلح صیمری این دو کتاب را از آثار شیخ حسن بن حمزه جعفری دانسته است. 21

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 5 / 5. 2 ـ فهرست منتجب الدین 164. 3 ـ الذریعه 5 / 5. 4 ـ طبقات أعلام الشیعه 2 / 273. 5 ـ اللمعة الدمشقیه، کتاب الصوم 29. 6ـ الثاقب فی المناقب 127 و 369. 7 ـ بحار الأنوار 105 / 76. 8 ـ الفوائد الرضویه 564. 9ـ طبقات أعلام الشیعه 2 / 273. 10ـ الثاقب فی المناقب 36. 1
[1] ـ فهرست منتجب الدین 164. 12 ـ جوامع الفقهیه 698. 13 ـ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 284. 14 ـ ریاض العلماء 5 / 123. 15 ـ نزهة الناظر فی الجمع بین الاشباه والنظائر 6. 16 ـ فهرست منتجب الدین 164. 17 ـ ریاض العلماء 5 / 123. 18 ـ الذریعه 24 / 421. 19 ـ روضات الجنات 6 / 266. 20 ـ الثاقب فی المناقب 9. 2
[1] ـ ریاض العلماء 5 / 123.

دیگر منابع: ریحانة الادب 4 / 202 و 7 / 480؛ امل الاقل 2 / 285؛ أعیان الشیعه 6 / 65؛ الکنی و الالقاب 1 / 267؛ تأسیس الشیعه 304؛ بحار الأنوار 105 / 275؛ تنقیح المقال 2 / 65؛ جامع الرواة 2 / 154؛ لباب الالقاب فی القاب الاطیاب 29؛ فهرس التراث 1 / 576؛ معجم المؤلفین 11 / 4؛ ایضاح المکنون 1 / 344؛ الذریعه 10 / 66، 20 / 331، 21 / 215 و 25 / 11؛ معجم رجال الحدیث 16 / 327.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ طوسی

محمد ـ طوسی (م 570ه )

ابوبکر محمد بن علی بن محمد طوسی نیشابوری.

محدث و فقیه شافعی. از تاریخ تولد وی اطلاعی در دست نیست. وی از علی بن احمد بن أخْرم، نصراللّه خُشنامی و فضل بن عبدالواحد تاجر روایت کرده است و عثمان بن ابی بکر خُبُوشانی، محمد بن ابی طاهر عطّاری، ابوحامد محمد بن محمد سمنانی، حسن بن عبیداللّه قشیری، حُرَّة زینب الشعریه و دو پسرش و حافظ عبدالقادر رُهاوی و برخی دیگر نیز از او روایت می کنند. 1 طوسی در سال 570ه درگذشته است. 2 اثر او الاربعون حدیثا است که علی بن عمر طوسی این احادیث را با استفاده از مصادر اصلی اش برای او تخریج کرده است. 3

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 65. 2 ـ الاشاره الی وفیات الاعیان 294. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 65.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 11 / 58.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ طوسی

محمد ـ طوسی (486 ـ 573ه )

ابومنصور محمد بن اسعد بن محمد طوسی عطاری معروف به حفده نیشابوری.

وی در سال 486ه در شهر طوس متولد شد؛ 1 ولی بیشتر فعالیت های علمی وی در نیشابور بود و در این شهر به شهرت و آوازه ای بلند دست یافت. 2 ابومنصور فقیهی اصولی، شافعی مذهب، فاضل، واعظ، فصیح3 و با قرآن و علوم قرآنی مأنوس و در تفسیر آن متبحر و صاحب فتوا بود. 4 اما درباره لقب وی اگر حَفِدَه باشد به معنای سریعه السیر می باشد5 و اگر حَفَدَة باشد، جمع حافد و به معنای فرزندان دختر ( نوادگان دختری ) است. 6 وی برای کسب علم و دانش به شهرهای بسیاری مسافرت نمود و از محضر استادان فراوانی استفاده علمی برد. در مرو از ابوبکر محمد بن منصور سمعانی فقه آموخت؛ سپس به مرورود رفته و در محضر قاضی حسین بن مسعود بن فراء بغوی به تحصیل دانش پرداخت و شماری از آثار وی ازجمله التهذیب را نزد وی فرا گرفته7 و شرح السنة و معالم التنزیل را نیز از وی شنیده و از روی آنها نسخه برداری نمود. 8 از آنجا به بخارا رفته و به علم آموزی از برهان الدین عبدالعزیز بن عمر بن مازه حنفی مشغول شد؛ سپس به مرو برگشت و در طول اقامتش در آنجا، همیشه مجالس درس و وعظ برگزار می کرد. 9 در طوس نیز از ابوحامد غزالی فقه آموخت. 10 افزون بر اینها، ذهبی وی را شیخ شیزر نامیده11 و این نشان می دهد وی مدتی در کاشمر نیز سکونت داشته است. همچنین از افراد دیگری چون عبدالغفار شیروی، ابوفتیان عمر بن ابی الحسن دهستانی