وعمر یا ابوعبداللّه غافقی که اهل شاطبه ( شهری در شرق اندلس ) است، در سال 518ه متولد شد. وی از ابوعبداللّه بن برکه و ابومحمد عبدالغنی بن مکی که استاد او در علم فقه بوده روایت کرده و با ابوجعفر بن سلام و ابوالحسین بن جبیر و دیگر ادبا مصاحبت داشته است. وی همچنین صاحب علوم و معارف بود و در شناخت اسناد و مدارک تبحر داشت و برای قاضی ابوالحسن طاهر بن حیدره نیز کتابت می کرد. به گفته ابن ابار وفات غافقی بعد از سال 584ه واقع شده است. آثارش عبارت اند از: عجایب البر و البحر، اخبار الزّهاد و العباد، کتاب مختصری در « وثائق ». غافقی در این اثر خود موضوعاتی غیر از آنچه مربوط به باب « وثائق » است نیز آورده بود؛ ازاین رو بر او خرده گرفتند. غافقی اشعار ابن جبیر را نیز در دوران نوجوانی جمع کرده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ التکمله لکتاب الصله 2 / 60.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 9 / 119؛ الاعلام 6 / 55.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ غافقی

محمد ـ غافقی (م 560ه )

محمد بن قسوم بن اسلم غافقی اندلسی.

از وی به جز اطلاعاتی اندک مطلب دیگر یافت نشد. چنان که از عنوان کتابش بر می آید، پزشک و چشم پزشک بود و کتابی در همین زمینه به نام المرشد فی طب العین تألیف نمود. وی درنهایت در سال 560ه درگذشت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 7 / 10؛ المستدرک علی معجم المؤلفین 725.

محمود هیئتی

محمد ـ غافقی

محمد ـ غافقی (465 ـ 540ه )

ابوعبداللّه محمد بن مسعود بن خالصه غافقی اندلسی شقوری معروف به ابن ابی خصال.

اصل وی از فَرغلیط شَقوُره از توابع جیان اندلس بود1 و در سال 465ه به دنیا آمد. 2 پس از سپری کردن دوران کودکی برای تحصیل علم راهی قرطبه شد و نزد استادان بسیاری ازجمله ابوعلی غسانی، ابوعلی صدفی، ابوالحسن بن باذش و ابوعمران بن تلید حدیث آموخت؛ 3 به ویژه آنکه صحیح بخاری، صحیح مسلم، جامع ترمذی و سنن ابوداود را به صورت خصوصی نزد ابوعلی صدفی در شهر مریّه فرا گرفت و اجازه روایت دریافت کرد. 4 ابن بشکوال در شرح حال وی می نویسد: ابن ابی خصال علاوه بر حدیث، در بسیاری از علوم و فنون دیگر ازجمله در ادبیات عرب، لغت شناسی، تاریخ و شعر نیز فردی چیره دست بود و از مفاخر دانشمندان روزگار خود به شمار می رفت. در کتابت فردی بلیغ و در درک و فهم مطالب علمی بسیار دقیق و قوی بود؛ چنان که آوازه وی زینت محافل علمی طالبان علم بود و نظراتش بر دیگر آرا برتری داشت. این نکته به خوبی از آثار علمی وی هویداست. افزون بر آن از فصاحت زبان و بیان شیرین برخوردار بود و بدین سبب بود که بسیاری از دانش دوستان را به دور خود جمع کرده بود. 5 از میان شاگردان وی نام افرادی همچون ابن بشکوال، ابن حبیش و ابن مضاء که هر سه از بزرگان آن روزگارند به چشم می خورد. 6 ضبی علاوه بر این سه تن، از اشخاص دیگری همچون ابوالقاسم عبدالرحمان بن محمد، محمد بن عبدالرحیم و احمد بن قصیر به عنوان شاگردان وی نام برده است. 7 ابن ابی خصال اشعار نیکویی داشت که ابن خاقان پاره ای از سروده های او را آورده است. 8 او همچنان که در فنون گوناگون علمی مشهور و صاحب نظر بود، در امور سیاسی و اجتماعی نیز دستی داشت، چنان که در آغاز در دربار ابن الحاج امیر قرطبه خدمت می کرد و در شورشی که او علیه