ابواسحاق شیرازی از فقهای بزرگ شافعیه فرا گرفت3 و حدیث را از محدثان بزرگی همچون ابوطالب محمد بن علی عشاری، حسن بن علی جوهری و ابوبکر بن بشران شنید4 که به طبع در زمره فقیهان و محدثان قرار گرفت و به آموزش اندوخته های خودش پرداخت و شاگردان بسیاری را تربیت کرد که از آن میان می توان به مبارک بن احمد انصاری، مبارک بن علی بن خضیر و ابوطاهر سلفی اشاره کرد؛ به علاوه ابن کلیب نیز از وی اجازه روایت گرفت. 5 سبکی نام وی را در زمره فقهای شافعی ذکر کرده و او را فقیهی فاضل خوانده است. 6 وی در ماه ربیع الاول سال 507ه درگذشت و در مقبره غلام خلال در باب ازج بغداد به خاک سپرده شد. 7 کتاب القواعد فی الفروع اثر اوست. 8

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 17 / 138. 2 ـ معجم المؤلفین 12 / 48. 3 ـ الوافی بالوفیات 5 / 59. 4 ـ المنتظم 17 / 138. 5 ـ الوافی بالوفیات 5 / 59. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 12. 7 ـ المنتظم 17 / 138. 8 ـ کشف الظنون 2 / 1359.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 35 / 190.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ فخر

محمد ـ فخر (پس از 506 یا 560ه )

محمد بن مسعود عشامی ( قسّام ) اصفهانی معروف به فخر.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. یاقوت حموی او را فقیه، نحوی، ادیب و شاعر دانسته و می نویسد: وی در فقه سرآمد عصر خویش به شمار می رفت، افزون بر آن در فرایض و حساب نیز ماهر بود. اشعاری دلنشین داشت که میان مردم رایج بود. 1 صفدی به نقل از عماد اصفهانی او را کثیرالشعر دانسته و پاره ای از سروده هایش را آورده است. 2 گفته شده اصفهانی در موضوعات گوناگون ازجمله ادبیات، شعر، فرایض و حساب، رساله های متنوعی داشته است، هرچند نامی از آنها به میان نیامده است. 3 در تاریخ وفات او اختلاف است. یاقوت آن را پس از 5064 و گروهی بعد از 506ه نوشته اند. 5 قرینه ای که مؤید یکی از دو قول باشد نیز وجود ندارد.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 19 / 55. 2 ـ الوافی بالوفیات 5 / 23. 3 ـ معجم الادباء 19 / 55. 4 ـ همان. 5 ـ الوافی بالوفیات 5 / 23؛ بغیة الوعاة 1 / 244.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 12 / 19.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ فراویمحمد ـ فراوی (44
[1] ـ 530ه )

ابوعبداللّه محمد بن فضل بن احمد بن محمد فراوی صاعدی نیشابوری مشهور به فقیه الحرم.

در سال 441 یا 442 یا 444 در نیشابور به دنیا آمد. 1 پدرش فضل بن احمد از روستای فراوه، از بخش نسا در حوالی نیشابور بود که بعدها به نیشابور مهاجرت کرد؛ بدین دلیل پدر و پسر را فراوی خوانده اند. 2 فراوی از فقها و محدثان برجسته شافعی است و در بلاد گوناگونی ازجمله نیشابور، بغداد و حرمین شریفین مکه و مدینه تحصیلات خود را فرا گرفته و از استادان بسیاری بهره برده است. سبکی استادان بسیاری را برای وی برشمرده که از آن میان نام افراد برجسته ای همچون عبدالغافر فارسی، عمر بن مسرور، ابوعثمان صابونی و ابوبکر بیهقی به چشم می خورد. همو در ادامه می نویسد: فراوی در فقه و اصول و حدیث چیره دست بود و قواعدش را از حفظ داشت و با امام الحرمین ابوالمعالی جوینی ارتباط تنگاتنگی برقرار کرده و از مریدان و شاگردان خاص او بود. 3 فراوی سالیان درازی در حرمین شریفین سکونت داشت؛ اما از زمان مسافرت وی به آنجا و چگونگی آن اطلاعی در دست نیست. ابن عماد با اشاره به این مطلب می نویسد: « آوازه علمی فراوی آنچنان بود که او را در مکه و مدینه فقیه الحرم و در خراسان مسند خراسان لقب داده بودند. علاوه بر کرسی افتا، فردی مناظره گر بود و به تدریس حدیث و موعظه اشتغال داشت ». 4 از میان شاگردان و تربیت یافتگان مکتب وی می توان به افرادی چون ابوسعد سمعانی، ابن عساکر، ابوالعلاء همدانی و احمداسماعیل همدانی اشاره کرد که از وی مطالبی را دریافت و روایت کرده اند. بنا بر گزارش سبکی فراوی پس از سال ها تعلیم و تعلم و دوری از وطن سرانجام با کوله باری از علوم گوناگون به نیشابور بازگشت و در مدرسه ناصحیّه به تدریس اندوخته های خویش پرداخت؛ به علاوه امامت جماعت مسجد مطرز را بر عهده داشت و روزهای یکشنبه هر هفته مجلس املای حدیث داشت و بیش از هزار مجلس املای حدیث از وی نقل شده است. 5 در مقام علمی و روایی وی همین بس که ابن جوزی وی را به تنهایی برابر هزار راوی دانسته است. 6 گفته شده فراوی فردی متواضع و فروتن بود و باوجود کهنسالی، خود شخصا از میهمانان و واردان پذیرایی می کرد7 و خوش اخلاق و خوش معاشرت و بخشنده بود. 8 وی درنهایت در سال