530ه در نیشابور از دنیا رفت و در کنار مقبره محمد بن اسحاق بن خزیمه به خاک سپرده شد. 9 در وفات وی اندکی اختلاف است. 10 او آثار و تألیفاتی دارد که عیارت اند از: المجالس المکیة فی الوعظ و التذکیر، اربعون حدیثا و کتاب فی فروع الفقه الشافعی. 11

پی نوشت ها

1ـ وفیات الاعیان 4 / 290 ـ 291. 2 ـ الوافی بالوفیات 4 / 323. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 166 ـ 167. 4 ـ شذرات الذهب 4 / 96. 5 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 167 ـ 169. 6 ـ المنتظم 17 / 319. 7 ـ وفیات الاعیان 4 / 290. 8 ـ البدایة و النهایه 12 / 211. 9 ـ المنتظم 17 / 319. 10 ـ کشف الظنون 1 / 57. 1
[1] ـ معجم المؤلفین 11 / 127.

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 11 / 46؛ العبر 2 / 438؛ تبیین کذب المفتری 322؛ معجم البلدان 4 / 245؛ الاعلام 6 / 330؛ ایضاح المکنون 2 / 429؛ هدیة العارفین 2 / 87.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ فراهی

محمد ـ فراهی (قرن ششم هجری)

محمد بن محمد فراهی شرف الدین.

عوفی از دانشمندان و تذکره نویسان قرن هفتم هجری، او را از شاعران برجسته و بنام روزگار خویش دانسته و اشعارش را دلفریب و لطیف توصیف کرده است و پاره ای از سروده های وی را در قالب غزل و مثنوی و قصیده در کتاب خود آورده است. 1 فراهی از سرایندگان قرن ششم هجری بود2 و دو اثر به نام های دیوان شعر3 و منظومه کارنامه4 از او بر جای ماند. بیش از این اطلاعی از وی در دست نیست.

پی نوشت ها

[1] ـ لباب الالباب 213 ـ 214. 2 ـ فرهنگ سخنوران 296. 3 ـ الذریعه 9 / 515. 4 ـ الذریعه 19 / 266.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ فرّاء

محمد ـ فرّاء (494 ـ 560ه )

ابویعلی محمد بن محمد بن محمد بن حسین فرّاء بغدادی عمادالدین معروف به ابویعلی صغیر.

در سال 494ه در بغداد و در خانواده ای اهل علم به دنیا آمد. پدرش ابوخازم ( م527ه ) و جدش ابویعلی و عمویش ابوالحسین بن ابی یعلی، همگی از قضات و عالمان و مؤلفان بنام حنبلیان در بغداد بودند و خود او نیز از ایام جوانی به کسب دانش روی آورد و پس از سالیانی دراز تلاش و کوشش و بهره گیری از استادان برجسته از علمای طراز اول مذهب حنبلی و صاحب نظر در مسائل خلاف و مناظره گردید. 1 ابویعلی فقه را نزد پدرش و عمویش فرا گرفت و حدیث را از محدثانی همچون حسن بن محمد تککی، ابوالحسن بن علاّف و ابوالقاسم بن نرسی شنید. 2 به نوشته ذهبی وی از برجسته ترین فقهای حنبلی و فصیح ترین ایشان به شمار می رفت و در مناظره و مسائل خلافی بین مذاهب ید طولایی داشت و عمری را به تعلیم و تعلم و افتا سپری کرد و شاگردان بسیاری را تربیت نمود که از آن میان می توان به افرادی چون ابوالفتح مندائی و ابومحمد بن اخضر اشاره کرد. 3 ابن رجب در شرح حال وی و بنا بر گزارش ابوالعباس قطیعی از شاگردان ابویعلی آورده است: ابویعلی در حسن عبارت و تفهیم درس و مباحث کلامی بسیار زبردست بود و در عین حال طبعی لطیف و معاشرتی نیکو داشت. تمام عمرش را در راه کسب دانش و انتقال اندوخته های علمی خویش صرف کرد. در مناظره توانا بود و آنچنان به این امر اهمیت می داد که حتی در روزگار کهنسالی نیز از آن دست نکشید و بر اساس همین جایگاه علمی بود که از سوی حاکم وقت در سال 533 عهده دار سمت قضا در باب ازج بغداد گردید و پس از آن در 537ه به واسط منتقل گردید و چند سالی در آنجا قضاوت می کرد؛ ولی در نهایت به دستور قاضی القضات ابوالحسن بن دامغانی از سمت خود عزل گردید؛ اما وی همچنان به کار خود ادامه می داد تا اینکه بر جان خود ترسید و با شفاعت برخی نزد خلیفه المقتفی ( 530 ـ 555 ) پس از یازده سال به بغداد بازگشت و در همین ایام بود که بینایی خویش را از دست داد و به ناچار خانه نشین شد. 4 ابوالفرج بن جوزی در مدح او اشعاری دارد که علیمی آن را در کتاب خود ذکر کرده است. 5 ابویعلی در ماه جمادی الآخر سال 560ه در بغداد از دنیا رفت و بنا بر وصیت خویش در گورستان باب حرب و در آرامگاه خانوادگی خود و در جوار قبر احمد حنبل به خاک سپرده شد. 6 وی آثار و تألیفاتی دارد که عبارت اند از: تعلیقه فی الخلاف، شرح المهذب، المفردات فی الفقه، النکت والاشارات فی مسائل المفردات. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الذیل علی طبقات الحنابله 1 / 244. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 353 ـ 354. 3 ـ تاریخ الاسلام 38 / 313 ـ 314. 4 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 1 / 245.