محمد ـ فرقدیمحمد ـ فرقدی ( قرن ششم هجری )

محمد بن عمر فرقدی خراسانی.

با آنکه او در عهد خود، یعنی اواخر قرن ششم از بزرگان شعرا شمرده می شد، اطلاعات اندکی از وی در دست است، جز آنکه می دانیم معاصر و مداح غیاث الدین ابوالفتح محمد بن سام، سلطان نام آور غوری بوده که بعد از کشته شدن سیف الدین محمد بن حسین، زمام امور ممالک غوریه را در دست گرفت و در سال 569، غزان را که بر غزنه تسلط یافته بودند از آن شهر بیرون راند و تا سال 599 سلطنت کرد. فرقدی به دربار این پادشاه اختصاص داشت و اشعار محدودی که از وی مانده نشانگر مهارت و قدرت او در شعر می باشد. 1 عوفی درباره او می گوید اهل خراسان بود و در فضل و هنر و نظم در زمان خود بر دیگران برتری داشت. 2 هدایت نیز او را شاعری بی نظیر دانسته و می گوید: در خراسان مشهور و معروف اهل کمال بود و از اشعارش مقدار کمی مانده است. 3 دیوان شعر اثر اوست. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 718. 2 ـ لباب الالباب 464. 3 ـ مجمع الفصحاء 1 / 2 / 1408. 4 ـ الذریعه 9 / 825.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 443.

محمود هیئتی

محمد ـ فلکی

محمد ـ فلکی (م577ه )

ابونظام محمد بن مؤمن فلکی شیروانی شماخی نجم الدین جلال الدین.

در شماخی از روستاهای توابع شیروان واقع در آذربایجان کنونی به دنیا آمد و شاگرد حکیم ابوالعلای گنجوی بود. در دانش فلکیات و نجوم و هیأت تبحر بسیاری داشت و گویا به همین دلیل نیز به فلکی شهرت یافته است؛ ولی اطلاعات چندانی در این زمینه از او در دست نیست. فلکی از همان آغاز که ذوق شعری اش شکوفا شد، به مدح شهریاران و بزرگان روی آورد و رفته رفته به دربار شروانشاهان راه یافت و پیوسته در خدمت ایشان بود. او سخنگویی زبان آور و نغزگفتار بود و در اشعار خود از عبارات پیچیده و نامأنوس بهره نمی گرفت؛ ازاین رو اشعارش از تکلفات ادبی به دور است. همو نوشته است: شیروانی علاوه بر اشعار فارسی به زبان عربی هم شعر می سرود و بسیار خوش خط بود و چنان که آثارش گواهی می دهد، معلوماتی در ریاضی نیز داشت. 1 نفیسی از محققان معاصر در شرح حال فلکی آورده است: « او همه عمرش را در زادگاهش شماخ گذرانید و اشعاری درباره طامار، ملکه گرجستان ( 580 ـ 613 ) هنگامی که بر آن منطقه دست یافت، سرود؛ به علاوه اشعاری در مدح دیمیتری پسر داود، مؤسس سلسله بقراطیان دارد که معروف است ». 2 هدایت نیز به نقل از برخی او را استاد خاقانی دانسته می نویسد: فلکی در صناعت و بدایع شعری از استادان مسلّم زمان خود بود. هدایت در ادامه پاره ای از اشعار او را ذکر کرده است. 3 او سرانجام در سال 577ه در زادگاهش از دنیا رفت. 4 برخی از معاصران وفات او را 540ه نوشته اند. 5 بر اساس نوشته فروزانفر، دیوان فلکی پنج هزار بیت بوده که اندکی از آن بر جای مانده است؛ 6 ولی آقابزرگ دیوان وی را شامل هفت هزار بیت می داند که در دو مجلد در سال 1929م در مؤسسه آسیایی لندن به چاپ رسیده است. 7 او همچنین اثری به نام سوگند نامه دارد که در ضمن کتاب مونس الاحرار چاپ شده است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ سخن و سخنوران 602 و 603 و 608. 2 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 106. 3 ـ مجمع الفصحاء 1 / 2 / 1416. 4 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 106. 5 ـ ریحانة الادب 4 / 352. 6 ـ سخن و سخنوران 603. 7 ـ الذریعه 9 / 846. 8 ـ الذریعه 12 / 259.

دیگر منابع: هدیة العارفین 2 / 99؛ فرهنگ سخنوران 454؛ ستیغ سخن 99؛ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 774؛ لعتنامه دهخدا 10 / 15184؛ دایرة المعارف فارسی مصاحب 2 / 1932؛ فهرست نسخه های خطی فارسی 4 / 2471 و 3038.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ فهری

محمد ـ فهری (م بعد از 550ه )

ابوعبداللّه ( ابوهریره ) محمد بن احمد بن عبدالرحمان فِهری مُرسی ملقب به ابن صیقل.

محدث، فاضل و از اهل مُرْسیّه ( شهری در اندلس ) است. از استادان او ابوولید یوسف بن عبدالعزیز بن یوسف مالکی ملقب به ابن دباغ ( م546ه ) است که همواره مصاحب و ملازم وی بوده و بسیار از او بهره برده است. از دیگر استادان او ابوبکر بن ابی لیلی، ابوعبیداللّه بن وضاح و ابومحمد بن ابی جعفر است. 1 ابوبکر بن سفیان عابد و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 2 وی در مُرسیه پس از سال 550ه وفات کرد. اثر او مجموعه هایی در علم حدیث است. 3