2 / 494. 6 ـ الوافی بالوفیات 4 / 300. 7 ـ معجم المؤلفین 11 / 106.

دیگر منابع: نفح الطیب 4 / 23 و 296؛ تاریخ الادب العربی ( برو کلمان ) 5 / 129؛ دایرة المعارف الاسلامیه 1 / 262.

محمود هیئتی

محمد ـ قرطبی

محمد ـ قرطبی (450 ـ 520ه )

ابوولید محمد بن احمد بن احمد بن رشد قرطبی اندلسی، معروف به ابن رشد.

جد فیلسوف مشهور ابن رشد اندلسی ( م595ه )، 1 و از فقهای مالکی مذهب بود که در سال 450ه در قرطبه متولد شد و پس از دوران کودکی به تحصیل علم حدیث پرداخت و از افرادی چون ابوجعفر احمد بن رزق فقیه، ابومروان بن سراج، ابوعبداللّه محمد بن خیره، ابوعبداللّه محمد بن فرج طلاعی و ابوعلی غسّانی روایت کرده است. 2 وی همچنین از استادانی مثل جیائی و ابن ابی العافیه جوهری بهره برد. از شاگردان او قاضی عیاض مؤلف ترتیب المدارک ( م544ه ) است که با وجود اینکه بسیار از او بهره برده، از استادش در این کتاب یاد نمی کند؛ گرچه در الغنیه از وی یاد کرده است. 3 از دیگر شاگردان معروف او ابوالقاسم خلف بن عبدالملک ابن بشکوال ( م578ه ) و ابومروان عبدالملک بن مسره است. 4 ابوولید بن دبّاغ، 5 ابوالعباس احمد بن عبدالملک بن عمیره، ابوجعفر احمد بن احمد ازدی و ابوالحجاج ثغری نیز از او روایت کرده اند. 6 ابوولید قرطبی امام جماعت مسجد جامع قرطبه و فردی بردبار و خوش برخورد بود و با اصحاب خود و مردم معاشرتی نیکو داشت. مردم برای رفع مشکلات خود به او رجوع می کردند. وی روزهای جمعه در سفر و حَضَر همیشه روزه داشت. قرطبی آگاه به مذهب مالک و اختلاف و اتفاق آرای اصحاب او و فقیهی فرزانه بود که در زمان خود گوی سبقت را از دیگران ربوده و بالاتر از او میان فقهای مالکی کسی یافت نمی شد. وی [ در سال 511ه ] به سمت قضاوت در قرطبه منصوب شد؛ اما چند سال بعد ] در سال 515ه [ استعفا کرد و به کار نثر و تصنیف و تألیف کتاب های خود پرداخت. قرطبی در ماه ذی العقده 520 در زادگاهش مرد و پسرش ابوالقاسم بر او نماز خواند. 7

آثار او عبارت اند از: المقدّمات الممهّدان لأوائل الکتبِ المدوّنة / المقدمات الممهدات لبیان ما اقتضته رسوم المدونة مِن الاحکام الشرعیه » ] چاپ شده ]، البیان و التحصیل لما فی المستخرجه مِن التوجیه و التعلیل، البیان و التحصیل و الشرح و التوجیه و التعلیل لمسائل العُتْبیّه، 8 در بیش از بیست مجلد، 9 مجلد اول آن به چاپ رسیده است، اختصار المبسوطه، اختصارا لکتب المبسوطه من تألیف یحیی بن اسحاق بن یحیی، اختصار مشکل الآثار، مختصر شرح معانی الاثار طحاوی [ خطی ]، 10 الفتاوی ( خطی )، المسائل که مجموعه ای از فتاوای او است [ خطی ]، 11 تلخیص کتاب الحسن و القبح محمد بن محمد حسینی حکیمی، 12 وی همچنین جزوه های بسیاری در فنون گوناگون علمی از خود به یادگار گذاشت. 13

پی نوشت ها

[1] ـ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 239. 2 ـ الصله 2 / 576. 3 ـ الدیباج المذهب 374. 4 ـ الصله 2 / 576. 5 ـ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 239. 6 ـ بغیة الملتمس 51. 7 ـ الصله 2 / 576. 8 ـ بغیة الملتمس 51. 9 ـ الدیباج المذهب 374. 10 ـ الصله 2 / 576. 1
[1] ـ الاعلام 5 / 316. 12 ـ کشف الظنون 2 / 1412. 13 ـ الدیباج المذهب 374.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 19 / 501؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1271؛ العبر 2 / 414؛ مرآة الجنان 3 / 171؛ شذرات الذهب 4 / 62؛ هدیة العارفین 2 / 85؛ معجم المؤلفین 8 / 228؛ تاریخ الاسلام ( دکتر حسن ابراهیم حسن ) 4 / 457؛ الإعلام بوفیات الأعلام 1 / 345.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ قرطبی

محمد ـ قرطبی (520 ـ 595ه )

ابوولید محمد بن احمد بن محمد قرطبی اندلسی معروف به ابن رشد حفید.

قاضی، فقیه، ادیب، متکلم، حافظ، پزشک، منجم، ریاضیدان و فیلسوف شهیر اسلامی نیمه دوم قرن ششم که بسیار مورد توجه فلاسفه و متفکران غربی قرار گرفته و به دلیل کثرت شرح ها و تلخیص هایی که بر کتب فلاسفه یونان قدیم داشته، نزد فلاسفه اروپایی به لقب « شارح » شهرت دارد. 1 وی چند ماه قبل از وفات جدش قاضی ابوالولید، در سال 520ه در قرطبه به دنیا آمد و نشوونمای او در آنجا انجام گرفت. از هنگامی که توان درک و فهم را پیدا کرد، به کسب علم و دانش روی آورده و تا آخر عمر لحظه ای جز شبی که پدرش وفات یافت و نیز شب عروسی خود، از کسب علم و نشر آن باز نایستاد. او در علم و فضل کم نظیر و در عین حال بسیار