پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 1 / 70؛ هدیة العارفین 2 / 92.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ قَنْطری

محمد ـ قَنْطری (م حدود 540ه )

ابوالقاسم محمد بن یوسف بن احمد قنطری نیشابوری.

فقیه حنفی مذهب و منسوب به رأس القنطره، محله ای در نیشابور بود. 1 از حیات فردی، علمی و اجتماعی او اطلاعات چندانی در دست نیست. به گفته اسماعیل پاشا وی حدود 540ه درگذشته است و کتاب های: الأوضح فی فروع الحنفیه و نظم المبانی فی الفروع اثر اوست. 2 کحّاله اثر دیگری را به نام التصریح فی شرح قصیدة کثیر و ابن ذریح به وی نسبت داده3 که ظاهراً صحیح نیست؛ زیرا خود کحّاله این اثر را در جای دیگر به ابوعبداللّه محمد بن حسن بن مخلوف راشدی مغربی نسبت داده است، 4 گذشته از اینکه اسماعیل پاشا نیز این اثر را از آنِ محمد بن حسن بن مخلوف راشدی می داند. 5 در عین حال ابن ابی الوفاء از شخصی به نام ابوالفتح محمد بن یوسف بن احمد قنطری سُغْدی یاد کرده که در حدود 493ه در رأس القنطره، یکی از روستاهای سمرقند به دنیا آمده و در سال پانصد و چهل و اندی به بغداد وارد شده است. ابن ابی الوفاء، از تاریخ وفات او سخن نگفته و اثری را نیز برای وی معرفی نمی کند؛ 6 بنابراین با توجه به اختلافات موجود، احتمال اتحاد او با این فرد ضعیف است.

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 4 / 553. 2 ـ هدیة العارفین 2 / 89. 3 ـ معجم المؤلفین 12 / 122. 4 ـ معجم المؤلفین 9 / 221. 5 ـ ایضاح المکنون 1 / 293. 6 ـ الجواهر المضیئه 3 / 405.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 202 و 2 / 1964؛ الفوائد البهیه 202.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ قیسی

محمد ـ قیسی (حدود 500 ـ 581ه )

ابوبکر محمد بن عبدالملک بن محمد قیسی اندلسی معروف به ابن طفیل.

حکیم، فیلسوف، پزشک، منجم، ریاضیدان، فقیه، شاعر، صوفی، مقری، محدث، لغوی، نحوی و مهندس بود. 1 او در شهر آش ( قادس، در ایالت غرناطه اندلس ) بین سال های 494 تا 506ه متولد شد. 2 از دوران کودکی و جوانی وی نیز اطلاع دقیقی در دست نیست؛ چنان که از مشایخ وی اطلاع چندانی در اختیار نمی باشد. ابن خطیب از مشایخ وی تنها ابومحمد رشاطی و عبدالحق بن عطیه را معرفی کرده است. 3 ابن خلکان نیز حکیم معروف، ابوبکر بن صائغ معروف به ابن باجّه را از مشایخ وی معرفی می نماید؛ 4 ولی با توجه به اینکه ابن طفیل خود هر گونه ملاقات خود را با وی انکار کرده، 5 کلام ابن خلکان نادرست می نماید. به هر حال ابن طفیل علم پزشکی را در غرناطه فرا گرفته6 و در آغاز به عنوان پزشک در همان شهر آغاز به کار کرد و بعدها به مقام دبیریِ فرمانروای غرناطه رسید و سرانجام حدود سال 559ه به واسطه شهرتی که به دست آورده بود، پزشک مخصوص دربار دومین خلیفه از خلفای موحدین ابویعقوب یوسف ( 558 ـ 580ه ) گردید. ابن طفیل نفوذ بسیاری بر خلیفه داشت و توانست دربار او را مهد علم و علما کند و هم او بود که در حدود سال 565ه ابوالولید بن رشد ( م 595ه ) را به خلیفه معرفی کرده و او را به دربار دعوت نمود. 7 همچنین به خواست سلطان از او خواهش کرد تا به تفسیر و تبیین کتب ارسطو بپردازد. 8 ابن طفیل در سال 578ه به علت کهولت سن از سمتِ خود به عنوان پزشک دربار استعفا کرد و ابن رشد را به عنوان جانشین خود به خلیفه معرفی کرد. او همچنان مورد اکرام و انعام فراوان خلیفه و پس از او مورد احترام فرزندش منصور بود9 تا اینکه در سال 581ه در مراکش درگذشت و خلیفه ابویوسف منصور ( 580 ـ 595ه ) در تشییع جنازه او حاضر شد. 10 از شاگردان او احمدعبدالرحمان بطروجی بود. همچنین ذوالنسبین ابوالخطاب عمر بن حسن معروف به ابن وحید ( م633ه ) در کتاب المطرب از او روایت کرده است. از ویژگی های ابن طفیل تلاش و حرص او بر جمع بین شریعت و حکمت و بیان تطابق بین نقل و عقل و بین دین و فلسفه است. 11 او نخستین اندیشمند اندلسی بود که با ابن سینا آشنا شد و از آثار او چون شفاء، حی بن یقظان و الطیر بهره گرفت. 12 ابن طفیل تألیفات فراوانی در فلسفه، طبیعیات و الهیات داشته و عبدالواحد مراکشی چنان که ادعا کرده کتاب هایی را به خط او در فلسفه و علم النفس دیده است. 13 بعضی از آثاری که برای وی ذکر شده است عبارت اند از: الارجوزة الطبیّه، 14 زرکلی از این کتاب به عنوان رجزٌ فی الطب یاد کرده که بیش از 7700 بیت داشته است، 15 شرح بر ارجوزةٌ فی الطب ابن سینا که