محمد ـ قیسیمحمد ـ قیسی ( 473 ـ 565ه )

ابوعبداللّه ( ابوحامد ) محمد بن عبدالرحیم بن سلیمان قیسی مازنی غرناطی.

ادیب، حافظ، شاعر، متکلم و جغرافیدان. در سال 473ه در غرناطه، از شهرهای اندلس متولد شد1 و پس از گذراندن دوران کودکی، برای کسب علم ابتدا در سال 508ه به اسکندریه و سپس به مناطق دیگر مصر، دمشق، عراق و خراسان مسافرت کرد و از استادان بزرگی چون ابوعبداللّه بن حطّاب، ابوبکر بن صهرهبه، ابوغالب محمد بن حسن ماوردی، 2 ابوالعز احمد بن عبیداللّه بن کادش، ابوعبداللّه محمد بن احمد بن ابراهیم رازی و برخی دیگر استفاده نمود؛ 3 سپس به شام مراجعت کرد و مدتی را در حلب ساکن شد؛ ولی بعد به دمشق بازگشت و به نقل حدیث پرداخت. 4 ابوعبداللّه حسین بن مبارک زبیدی [ و برادرش حسن ]، ابوالفضل بن سارح، ابوالمحاسن عمر بن علی قرشی، 5 احمد بن صالح بن شافع، احمد بن عمر بن لبیده، ابوالحسن علی بن یحیی بن ادریس و برخی دیگر نیز از شاگردان او بوده اند. 6 وی ادعاهای بسیاری داشت و در مجالس خود به ذکر عجایبی که در شهرهای گوناگون دیده بود می پرداخت که به گفته ابن عساکر بیشتر آنها با عقل سازگار نیست؛ ازاین رو ابن عساکر از مجالس او دوری می کرده و به این دلیل که متهم به دروغگویی بود، حدیثی از وی نقل نکرده است. ابوعبداللّه قیسی سرانجام در ششم صفر سال 565 در دمشق درگذشت. 7 آثار او عبارت اند از: تحفة الألباب و نخبة الإعجاب که مستشرق فرانسوی جبریل فراند آن را منتشر کرده است. 8 این کتاب مشتمل بر یک مقدمه و چهار باب است: باب اول در صفت دنیا و ساکنان آن از انس و جن، باب دوم در عجایب و غرایب شهرها، باب سوم در صفت دریاها و بیان حیوانات عجیب آن و باب چهارم در صفات قبور، 9 نخبة الاذهان فی عجایب البلدان [ خطی ]، مجموعه ای در شرح اصول توحید [ خطی در کتابخانه ظاهریه دمشق ]، 10 عجایب المخلوقات یا المُغرب ( المعرب ) عن بعض عجایب المغرب. 11

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 39 / 234. 2 ـ تاریخ مدینة دمشق 54 / 114. 3 ـ الوافی بالوفیات 3 / 246. 4 ـ تاریخ مدینة دمشق 54 / 114. 5 ـ لسان المیزان 5 / 257. 6 ـ المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن الدبیثی 39. 7 ـ تاریخ مدینة دمشق 54 / 114. 8 ـ الأعلام 6 / 200. 9 ـ معجم المطبوعات العربیه 1 / 299. 10 ـ الأعلام 6 / 200. 1
[1] ـ کشف الظنون 2 / 1127.

دیگر منابع: نفح الطیب 2 / 235؛ هدیة العارفین 2 / 95؛ دایرة المعارف فارسی ( مصاحب ) 2 / 2590.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ قیسی

محمد ـ قیسی (479 ـ 567ه )

ابوعبداللّه محمد بن علی بن جعفر قیسی، معروف به ابن رمامه.

فقیه، قاضی و تاجر اهل قلعه حماد در عِدوه مصر. در سال 478 یا 479ه متولد شد. وی پس از نشوونما در موطن خویش به منظور کسب علم و دانش و همچنین تجارت، به شهرهای گوناگون ازجمله فاس، بجایه ( الجزایر ) و قرطبه ( اندلس ) مسافرت کرد. فقه را از ابوالفضل بن نحوی فرا گرفت و از وی و ابواسحاق ابراهیم بن حمّاد، دایی اش ابوالحسن علی بن طاهر بن مَحْشُوَّه، ابوحفص توزری و ابومحمد مقری روایت کرده است. ابومحمد بن عتاب، ابوالولید بن رشد، ابوبحر اسدی و ابوالولید بن طریف نیز از استادان او در اندلس به شمار می روند. همچنین ابوذر خُشنی، ابوالحسن بن مفضل، ابوالقاسم بن بقی، ابوعبداللّه بن ابی درقه و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 1 قیسی در سال 536ه منصب قضاوت را در شهر فاس عهده دار گردید؛ اما پس از چندی به علت ضعف و ناتوانی در انجام این کار استعفا کرد و به تدریس و تربیت شاگردان روی آورد. 2 او فقیهی زبردست و تیزبین بود و به مذهب شافعی گرایش داشت. همچنین به کتاب فقهی ابوحامد غزالی، البسیط نیز توجه ویژه ای داشت. وی در 21 رجب 567ه در فاس مراکش از دنیا رفت. آثار ابن رمامه عبارت اند از: تسهیل المطلب فی تحصیل المذهب، التفصِّی عن فوائد التقصّی و التبیین فی شرح الثلقین. 3

پی نوشت ها

[1] ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 158. 2 ـ الاعلام 6 / 279. 3 ـ التکملة لکتاب الصله 2 / 158.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 10 / 313.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ کاشانی

محمد ـ کاشانی (490 ـ 552ه )

ابوالمجد مجدالدین محمد بن مسعود بن حسین بن حسن کاشانی.

درباره وی جز اطلاعات اندکی که قرشی ارایه داده، آگاهی