محمد ـ مالقیمحمد ـ مالقی ( 434 ـ 525ه )

ابوعبداللّه محمد بن سلیمان بن احمد نَفْزَی میالیسی مالقی، مشهور به ابن اخت غانم.

وی اهل مالقه از شهرهای بزرگ اندلس بود. در ولادت مالقی اختلاف است. ابن بشکوال ولادت او را در سال473ه نوشته، 1 اما یاقوت آن را در 434 دانسته است2 که به نظر می رسد قول اول تصحیف و قول آخر مقرون به صحت است. چه اینکه در بعضی منابع آمده مالقی هنگام مرگ 88 ساله بود؛ 3 ازاین رو با توجه به سال مرگ وی در سال 525 باید تولد او در 434 یا 437 بوده باشد و نوشته ابن بشکوال تصحیف 437 است. یاقوت حموی می نویسد: محمد بن سلیمان اهل نَفْزَه، از توابع اندلس بود و نسبت وی بدین سبب است. 4 به هر حال نفزی از مقریان برجسته آن روزگار در سرزمین اندلس بود و به نحو نیز آشنایی خوبی داشت و در این رشته از استادان مشهوری چون دایی اش غانم بن ولید و ابومطرف شعبی و ابن ابی العباس بن دلهات بهره برد و خود نیز کرسی تدریس داشت و شاگردان بسیاری را تربیت کرد که از آن میان می توان به افرادی چون ابوالحسن بن نعمه و یسع بن حزم اشاره کرد. 5 ابن بشکوال نیز می نویسد: نفزی در مسافرت های مکرری که به قرطبه داشت، شمار فراوانی از او بهره بردند و او خود نیز در زمره آنان بود. همو در ادامه یادآور می شود: نفزی کتاب های بسیاری به همراه داشت. از آنها بهره می برد و حتی برخی را از حفظ داشت و به متون آنها مسلط بود؛ اما خط خوبی نداشت. مالقی در سال 525ه از دنیا رفت6 و آثاری از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از: تعلیل فی القراآت العشر و الشرح الکبیر علی البلدان لابی حنیفه الدینوری. 7 ابن جزری کتاب اخیر وی را در شرح کتاب النبات ابوحنیفه دینوری دانسته است که سی مجلد است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ کتاب الصله 2 / 579. 2 ـ معجم البلدان 5 / 296. 3 ـ غایة النهایة 2 / 148. 4 ـ معجم البلدان 5 / 296. 5 ـ غایة النهایة 2 / 148. 6 ـ کتاب الصله 2 / 579. 7 ـ معجم المؤلفین 10 / 56. 8 ـ غایة النهایه 2 / 148.

دیگر منابع: هدیة العارفین 2 / 86.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ مُجَمعّیمحمد ـ مُجَمعّی (571ه )

ابوالمحاسن محمد بن عبدالباقی بن هبه اللّه مجمعّی حمصی موصلی.

اهل موصل بود، اما دانش خویش را در بغداد فرا گرفت. ابن رجب در شرح حال وی می نویسد: مجمعی، از فقهای حنبلی است؛ فقه را در بغداد، نزد قاضی ابویعلی محمد بن محمد آموخت و در حدیث و ادبیات هم مهارت داشت؛ 1 اما از استادان وی در این زمینه نام نبرده است. زرکلی از محققان معاصر، وی را در زمینه تاریخ هم صاحب نظر دانسته است. 2 او در ماه رجب یا شعبان سال 571ه در موصل درگذشت. 3 برخی وفات او را 576ه در بغداد نوشته اند. 4 وی دو اثر با عنوان شرح غریب الفاظ الخرقی و طبقات الفقهاء من اصحاب الامام احمد5 یا طبقات الحنبلیّه6 بر جای نهاد.

پی نوشت ها

[1] ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 335. 2 ـ الاعلام 6 / 183. 3 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 335. 4 ـ هدیة العارفین 2 / 99. 5 ـ معجم المؤلفین 10 / 124. 6 ـ هدیه العارفین 2 / 99.

دیگر منابع: شذرات الذهب 4 / 240؛ المنهج الاحمد 2 / 222.

اسماعیل اسماعیلی

محمد ـ مخزومی

محمد ـ مخزومی (م 560ه )

ابونزار محمد بن حماد بن مبارک مخزومی أزجی شیبانی، معروف به ابن حماد.

ادیب و شاعر و از اهل أزج بغداد. 1 از حیات علمی و اجتماعی وی اطلاع چندانی در دست نیست. محمد بن مکی ( شهید اول م 786ه ) درباره او می نویسد: وی مشغول جمع و تصنیف بوده و اشعاری در مدح پیامبر صلی الله علیه و آله و ائمه اثناعشر علیهم السلامنیز دارد. 2 آقابزرگ تهرانی نیز از دیوان اشعار او نام برده است. 3 وی در سال 560 یا4 650ه درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 9 / 268. 2 ـ بحار الأنوار 104 / 23. 3 ـ الذریعه 9 / 984. 4 ـ معجم المؤلفین 9 / 268. 5 ـ الغدیر 4 / 197.

دیگر منابع: الذریعه 9 / 20.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی