طراد بن محمد زینبی، ابوبکر بن طرخان، حسین بن علی طبری، ابوبکر شاشی و ابوحامد محمد غزالی استفاده های علمی فراوان برد. 2 وی همچنین از هبه اللّه بن احمد اکفانی، محمد بن سعدون عبدری، احمد بن علی بدران حلوانی، علی بن حسن بن حسین خِلَعی، نصر بن ابراهیم مقدسی و برخی دیگر روایت کرده است. 3 خلف بن عبدالملک معروف به ابن بشکوال ( م 578ه )، 4 عبدالخالق بن احمد یوسفی، احمد بن خلف اشبیلی، حسن بن علی قرطبی، محمد بن عبداللّه فهری، عبدالرحمان سهیلی ( صاحب الروض الانف م581ه )، محمد بن ابراهیم بن فخار، محمد بن یوسف بن سعاده اشبیلی و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 5 ابن عربی با اندوخته های علمی فراوان و در حالی که حافظ و امام در فقه و حدیث و تفسیر به شمار می آمد، به اشبیلیه بازگشت و عهده دار منصب قضاوت و فتوا در این شهر گردید. 6 وی دارای حشمت و شوکت و ریاست بود و اموال بسیاری داشت، به گونه ای که از مال خود دیواری اطراف اشبیلیه کشید. 7 همچنین وی دارای اخلاق حسنه و شخصی کریم، خوش برخورد، باگذشت و حامی مظلومان و بی پناهان بود. او در ماه ربیع الاول 543 در عدوه ( نزدیکی های فاس مراکش ) درگذشت و در فاس مدفون گشت. 8 گفتنی است وی غیر از ابوبکر محیی الدین بن عربی طائی اندلسی فیلسوف ( 560 ـ 638ه ) است.

آثار وی عبارت اند از: انوار الفجر المنیر فی التفسیر، در سی مجلد، احکام القرآن، چاپ شده در دو مجلد، التلخیص الی مسائل الخلاف، ملجئة ( ملجاة ) المتفقهین الی معرفة غوامض النحویین، القبس فی شرح مُوطّأ مالک بن انس، 9 خطی در رباط، عارضة الأحْوَذِی فی شرح جامع ابی عیسی الترمذی، در سیزده مجلد در مصر منتشر شده است، کوکب الحدیث و المسلسلات، الاصناف، در فقه، امهات المسائل، نزهة الناظر، ستر العوره، المحصول، در اصول فقه، حسم الداء فی الکلام علی حدیث السوداء، الرسائل و غوامض النحویین، ترتیب الرحله للترغیب فی المله، الفقه الاصغر لاملعب الاصغر10 ( العقد الاکبر للقلب الاصغر )، اعیان الاعیان، الأمدُ الاقصی باسماءاللّه الحُسنی و صفاته العُلی ( معانی الاسماء الحسنی )، 11 الإنصاف فی مسائل الخلاف، خطی در بیست مجلد، 12 تبیین الصحیح فی تعیین الذبیح، ترتیب المسالک فی شرح موطأ مالک، خطی، مراقی الزُّلف، الخلافیات، نواهی الدواهی ( الداوهی و النواهی فی الرد علی ابن حزم الظاهری )، 13 سراج المهیدین، سراج المهتدین، المشکلین: مشکل القرآن و السنّه، الناسخ و المنسوخ فی القرآن، خطی، قانون التأویل فی تفسیر القرآن، النیرین فی الصحیحین، الکلام علی مشکل حدیث السُبحات و الحجاب، تفصیل التفضیل بین التحمید و التهلیل، رساله الکافی فی ان لادلیل علی النافی، السباعیات، المتوسط فی معرفة صحة الاعتقاد و الرد علی من خالف اهل السنة من ذوع البِدَع و الإلحاد، شرح غریب الرساله، حدیث الاِفک، شرح حدیث جابر فی الشفاعه، شرح حدیث ام زرع، 14 الحاکمة فی الفتاوی، السلفیات، شرح الجامع الصحیح للبخاری، قصیدةٌ فی القرائه، مفتاح المقاصد، 15 کتاب المتکلمین، العواصم من القواصم، ( القواصم و العواصم )، چاپ شده در دو مجلد، تخلیص التلخیص، 16 کتاب القواعد. 17

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 198 و 201. 2 ـ الصله 2 / 590. 3 ـ بغیة الملتمس 93. 4 ـ الصله 2 / 590 ـ 591. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 200. 6 ـ الصله 2 / 590. 7ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 200. 8ـ الصله 2 / 59
[1] ـ 592. 9 ـ بغیة الملتمس 93. 10 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 199. 1
[1] ـ نفح الطیب 2 / 35. 12 ـ المقفّی الکبیر 6 / 111. 13 ـ هدیة العارفین 2 / 90. 14 ـ نفح الطیب 3 / 35 ـ 36. 15 ـ هدیة العارفین 2 / 90. 16 ـ الدیباج المذهب 377. 17 ـ تاریخ الأدب العربی ( بروکلمان ) 6 / 276.

دیگر منابع: تاریخ قضاة الأندلس 137؛ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 276؛ وفیات الاعیان 4 / 296؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1294؛ مختصر تاریخ دمشق 22 / 326؛ الوافی بالوفیات 3 / 330؛ مرآة الجنان 3 / 214؛ النجوم الزاهره 5 / 302؛ طبقات المفسرین ( سیوطی ) 90؛ طبقات المفسرین ( داوودی ) 2 / 167؛ العبر 2 / 468؛ تاریخ الخلفاء 442؛ تاریخ الاسلام 37 / 159؛ الاعلام 6 / 230؛ معجم المؤلفین 10 / 242؛ کشف الظنون 1 / 559؛ ایضاح المکنون 1 / 105، 145، 224 و 279؛ معجم المفسرین 2 / 558؛ مدرسة التفسیر فی الاندلس 89، 149، 251، 329، 474 و 538.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ معرّی

محمد ـ معرّی (م538 ه )

ابویمن محمد بن خضر بن حسن معرّی تنوخی معروف به سابق.

وی اهل معره ( از بلاد شام ) و شاعری بزرگ بود. شعر وی از مضامین نیکو و الفاظی زیبا برخوردار بود. معّری وقتی به بغداد رفت با افرادی چون ابن ناقیا، ابیوردی و خطیب تبریزی مجالست کرده و اشعار خویش را بر آنان ارایه نمود. او سپس به ری و اصفهان سفر کرد و موفق به ملاقات ابن هباریّه شاعر شد. 1 ابن عساکر می گوید: