دیگر منابع: الذریعه 25 / 281؛ بحار الأنوار 18 / 401، 40 / 22 و 42 / 38.

محمود هیئتی

محمد ـ نوجابادی

محمد ـ نوجابادی (م533ه )

ابوبکر محمد بن علی بن محمد نوجابادی بخاری.

منسوب به یکی از روستاهای بخارا به نام نوجاباد و فردی فقیه، محدث1 و پیشوایی زاهد بود که بسیار به عبادت می پرداخت و عمری دراز کرد. 2 او از محدثانی همچون محمد بن علی بن حیدر جعفری، احمد بن عبدالصمد بن علی شیانی، محمد بن ابی سهل سرخسی، محمد بن حسن بن منصور نسفی، عبدالملک بن عبدالرحمان سبیری، عبدالرحمان بن اسحاق ریغذمونی و ابراهیم بن زید بن احمد خشاغری حدیث شنید. او در مسجد جامع بخارا مجلس وعظ برپا می نمود و در مسجدی که خود در آن اقامه جماعت می کرد، مجلس املای حدیث داشت و کتابی در فضایل اعمال و محاسن اخلاقی جمع آوری نمود و آن را مرتع النظر نامگذاری کرد. نوجابادی در ماه جمادی الآخر سال 533ه درگذشت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 88. 2 ـ تاج العروس 5 / 405. 3 ـ معجم البلدان 5 / 309.

دیگر منابع: ایضاح المکنون 2 / 465؛ معجم المؤلفین 11 / 60.

محمود هیئتی

محمد ـ نیشابوری

محمد ـ نیشابوری (قرن ششم هجری)

ابوجعفر محمد بن علی بن حسن قطب الدین نیشابوری.

محدث، قاری و نحوی بود. از تاریخ تولد، وفات و دیگر ابعاد حیات فردی و اجتماعی او اطلاع چندانی در دست نیست. حسن بن احمد بن یعقوب و ابوعلی حسن بن محمد طوسی از استادان وی هستند. 1 او همچنین از ابوالقاسم عبداللّه بن عبیداللّه حاکم حسکانی2 و ابوالحسن بن عبدالصمد تمیمی روایت کرده است. 3 به گفته شیخ منتجب الدین، نیشابوری از اعیان شیعه، فردی موثق و از مشایخ ابوالرضا فضل الدین علی راوندی ( م حدود 547ه )، ابوالحسین سعید بن هبه اللّه قطب الدین راوندی ( م573ه ) 4 و ابن شهرآشوب ( م 588ه ) بود. 5 آثار او عبارت اند از: التعلیق، الحدود، الموجز فی النحو6 و المجالس فی الحدیث. ابن شهرآشوب در المناقب خود از کتاب اخیر روایات بسیاری نقل کرده است. 7 سیدمحسن امین بر اساس دو نسخه از نسخه های خطیِ معالم العلماء کتابی با عنوان البدایة فی الهدایه را به نام ابوجعفر نیشابوری ذکر کرده که احتمال اتحاد او با ابوجعفر محمد بن علی مذکور و اینکه این اثر نیز از آثار او باشد وجود دارد؛ اگرچه شیخ منتجب الدین این اثر را در شمار آثار او به شمار نیاورده است؛ 8 ضمن اینکه در بعضی از نسخه های معالم العلماء، این کتاب به ابوشعیب نیشابوری نسبت داده شده است. 9

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین، پاورقی 158. 2 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 272. 3 ـ اعیان الشیعه 9 / 444. 4 ـ فهرست منتجب الدین 157. 5 ـ ریحانة الادب 6 / 277. 6 ـ فهرست 157. 7 ـ الذریعه 19 / 356. 8 ـ اعیان الشیعه 2 / 316. 9 ـ معالم العلماء 138.

دیگر منابع: الذریعه 4 / 221، 6 / 299 و 23 / 251؛ معجم المؤلفین 10 / 317؛ طبقات اعلام الشیعه 2 / 173؛ أمل الآمل 2 / 283 و 351؛ ریاض العلماء 5 / 118 و 432؛ فوائد الرضویه 559؛ جامع الرواة 2 / 153؛ فرهنگ بزرگان 543.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ نیشابوری

محمد ـ نیشابوری (قرن ششم هجری)

ابوجعفر محمد بن محمود نیشابوری مرورودی، ملقب به ظهیرالدین و فخرالدین.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. حاجی خلیفه اثری با عنوان البصائر فی التفسیر را به وی نسبت داده و می نویسد: مؤلف در سال 577ه از تألیف آن فارغ شده است1 و بغدادی او را از علمای شافعی قلمداد کرده و مرگ او را در سال 599ه نوشته است. 2 در منابع متأخر نامی از وی به چشم نمی خورد، جز آنکه آقابزرگ با اطلاعاتی که از بخشی از نسخه این تفسیر ـ که در کتابخانه آستان قدس رضوی موجود است ـ دریافت کرده، می نویسد: در پایان نیمه اول این تفسیر، نام اصلی این کتاب با عنوان البصائر فی الوجوه و النظائر درج شده که به بصائر یمینی نیز معروف است و چنان که از آن برمی آید مؤلف آن، فرستاده بهرامشاه غزنوی ( 512 ـ 547ه ) به سوی سلطان سنجر سلجوقی ( 51
[1] ـ 552ه ) بوده است و این در حالی است که مؤلف در سن پیری و کهنسالی به سر می برده است. سپس نویسنده از آن نتیجه می گیرد تاریخی که در کشف الظنون آمده تاریخ فراغت از تألیف کتاب نیست، بلکه به احتمال قوی تاریخ کتابت نسخه است. 3 نیز همو