ابراهیم ـ تنوخیابراهیم ـ تنوخی (زنده در 526 ه )

ابوطاهر ابراهیم بن عبدالصمد بن بشیر تنوخی.

ابن فرحون او را فردی عالم، حافظ و امام در ادبیاتِ عرب، فقه، اصول و حدیث خوانده است که بر مذهب مالک بن انس بود. در فقه به درجه اجتهاد رسید و از دیگران ممتاز گشت. ابوالحسن لخمی از استادان تنوخی بوده و آن دو با هم خویشاوند بودند. با اینکه تنوخی در بسیاری از مسائل فقهی متأثر از لخمی بوده، بعضی از مختارهای او را در کتاب التبصره به باد انتقاد گرفته و رد کرده است. ابن فرحون گوید: این موضوع، برای کسی که به کتاب التبصره ابوالحسن لخمی و کتاب التنبیه تنوخی مراجعه کند، روشن می گردد. آثار او عبارت اند از: التنبیه علی مبادئ التوجیه، این کتاب بر اساسِ استنباط فروع، از اصول فقه بنا شده و مؤلف درباره آن می گوید: کسی که بر این کتاب احاطه علمی پیدا کند، به درجه اجتهاد می رسد و از تقلید بی نیاز می گردد. البته استنباط فروع از اصول خوشایند بعضی از اهل سنت نبود و کسانی مانند شیخ تقی الدین بن دقیق بر این روش او انتقاد کرده اند، الانوار البدیعه الی اسرار الشریعه، التذهیب علی التهذیب، جامع من الامهات. به غیر از این چهار کتاب، کتاب مختصری نیز داشته که در ادبیات عرب یا لغت بوده و نوآموزان به حفظ آن همت می گماشته اند. بیش از این درباره حیات علمی او سخنی نگفته اند و درباره حیات فردی، اجتماعی یا سیاسی او چیزی در دست نیست، جز اینکه گفته شده او درنهایت در عُقْبه * به دست راهزنان کشته شد و در همانجا به خاک سپرده شد. 1 او در سال 526ه زنده بوده است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ الدیباج المذهب 142. 2 ـ معجم المؤلفین 1 / 48.

* در منابع چنین ضبط شده، ولی در مآخذ تخصصی از محلی بدین نام سخنی به میان نیامده است؛ اگرچه از محلی به نام عَقَبه نام برده اند که منزلی است در راه مکه بعد از واقصه؛ معجم البلدان 4 / 151.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

ابراهیم ـ حضرمی

ابراهیم ـ حضرمی (م581 ق)

ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن منذر حضرمی اشبیلی مشهور به ابن ملکون.

از زمان تولد و دوران رشد و زندگی وی اطلاع چندانی در دست نیست. چنان که از آثار وی مشهود است، ابن ملکون از استادان بزرگ
نحو بوده است. او از ابوالحسن شریح و ابومروان بن محمد روایت نموده و از قاسم بن بقّی اجازه داشت. کسانی همچون ابن حَوْط اللّه، ابن خروف و شلوبین در شمار شاگردان وی قرار داشته اند. 1 ابن ملکون در سال 581ه درگذشت. 2 آثار او عبارت اند از: ایضاح المنهج که در این کتاب بین دو کتاب التنبیه و المبهج ابن جنی جمع کرده است. 3 این کتاب در کتابخانه اسکوریال موجود است؛ 4 شرح الحماسة ابی تمام، النکت علی تبصرة الصیمری. 5

پی نوشت ها

[1] ـ بغیة الوعاة 1 / 431. 2 ـ الوافی بالوفیات 6 / 130. 3 ـ هدیة العارفین 1 / 10. 4 ـ الذریعة 4 / 439. 5 ـ بغیة الوعاة 1 / 431.

دیگر منابع: نفح الطیب 2 / 8 و 50؛ معجم المؤلفین 1 / 108؛ کشف الظنون 1 / 339 و 692؛ ایضاح المکنون 1 / 158.

محمود هیئتی

ابراهیم ـ حمیدی

ابراهیم ـ حمیدی (م558 ه )

ابراهیم بن حسین حمیدی.

از نامبرده اطلاع چندانی در دست نیست. او اثری به نام زهر بدر الحقائق دارد. عمر رضا کحاله زمان فوت او را در سال 1162م آورده که مطابق 558ه می باشد. او در ماه شعبان و در شهر صنعا از دنیا رفت. 1

پی نوشت ها

[1] ـ معجم المؤلفین 1 / 23.

محمود هیئتی

ابراهیم ـ خاقانی

ابراهیم ـ خاقانی (حدود 525 ـ 595 ه )

ابوبدیل ابراهیم بن علی بن عثمان افضل الدین حسان العجم حکیم شروانی خاقانی.

اسم او را تذکره نویسان، ابراهیم نوشته اند؛ ولی او نام خویش را بدیل گفته و در بیتی بدان اشاره نموده است. 1 سیدمحسن امین به نقل از مؤلف گلستان ارم می گوید: وی در قریه ای به نام ملهملو در اوایل قرن ششم هجری متولد شد؛ ولی از بعضی اشعار او که در این باب سروده چنین برمی آید در سده پنجم هجری متولد شده است. 2 برخی دیگر نیز ولادت او را در حدود سال 525ه در شهر شروان دانسته اند. پدرش نجار و مادرش از ترسایان نستوری بود که مسلمانان به