ـ کشف الظنون 2 / 1500. 7 ـ معجم المؤلفین 9 / 236. 8 ـ هدیة العارفین 2 / 85. 9 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 169.

دیگر منابع: الوافی بالوفیات 3 / 6؛ الاعلام 2 / 75؛ کشف الظنون 1 / 66؛ شذرات الذهب 6 / 106.

طاهره روحانی

محمد ـ واسطی

محمد ـ واسطی (519 ـ 590ه )

ابوالعلاء محمد بن هبه اللّه بن یحیی بن حسن واسطی حلّی معروف به ابن بوقی.

فقیه و محدثِ شافعی، منسوب به بوقه، شهری نزدیک انطاکیه و اهل واسط بود. وی در ماه ربیع الاول سال 519 متولد شد. 1 پدرش ابوجعفر از فقهای بزرگ شافعی بود که در سال 571ه در واسط درگذشت. 2 وی دوران کودکی و نوجوانی را در واسط گذراند. ابتدا پدرش آموزش او را بر عهده گرفت؛ سپس برای ادامه تحصیل به بغداد رفت. ابوعلی حسن بن ابراهیم فارقی، نصراللّه بن محمد بن مخلد أزْدی، قاضی ابوعبداللّه محمد بن علی بن مغازلی، 3 ابوالحسن علی بن هبه اللّه بن عبدالسلام و ابوالجوائز سعد بن عبدالکریم غَنْدَجانی دیگر مشایخ او بوده اند. 4 حافظ ابوعبداللّه محمد بن سعید بن یحیی معروف به ابن دُبیثی ( م 637ه ) نیز از شاگردان اوست. 5 ابن بوقی شناخت کاملی به فقه، مسائل خلاف، فرایض ( ارث ) و حساب داشته و در این مسائل با فقهای بغداد به مناظره و بحث و جدل می پرداخت. مدتی نیز در ایام مستنجد عباسی ( 555 ـ 566ه ) در دیوان مجلس سِمت نیابت از وزیر ابوجعفر ابن بلدی را داشت. 6 در حله نیز مدرس، محدث و صاحب فتوا بود. 7 وی نوشته هایی در حساب داشته است. 8 وی درنهایت در دوازدهم ماه رمضان 590 در یکی از آبادی های نزدیک حِله از دنیا رفت. جنازه او را به کربلا آورده و در حرم حسینی دفن کردند. 9 خاکسپاری او در کربلا و حرم حسینی، می تواند دلیل تشیع او باشد.

پی نوشت ها

[1] ـ الوافی بالوفیات 5 / 155. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 48. 3 ـ المختصر المحتاج الیه 90. 4 ـ التکملة لوفیات النقله 1 / 210. 5 ـ المختصر 90. 6 ـ الوافی بالوفیات 5 / 155. 7 ـ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 317. 8 ـ الوافی بالوفیات 5 / 155. 9 ـ التکملة لوفیات النقله 1 / 210.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 14 / 392؛ توضیح المشتبه 1 / 465؛ معجم أعلام الشیعه 433؛ معجم المؤلفین 12 / 91.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ واسطی

محمد ـ واسطی (50
[1] ـ 592ه )

ابوالغنائم محمد بن علی بن فارس نجم الدین واسطی هُرْثی معروف به ابن معلم.

شاعر معروف عراق و منسوب به هُرْث، آبادی از نواحی نهر جعفر در ده فرسخی واسط، 1 در هفدهم جمادی الثانی سال 510 در هرث متولد شد. 2 وی در زمان خود سرآمد شعرا بود3 و اشعارش لطیف، مؤثر و دلنشین و بیشتر آنها در عشق و شور و شوق و محبت بوده و دارای مضامین و معانی صحیح و بلند بود؛ ازاین رو عامه مردم به حفظ و تدوین آن همت گماشته و وعاظ نیز بر روی منبر همواره از آن بهره برده و بدان استشهاد می کردند. 4 ابن جوزی ( م597ه ) نیز پیوسته بر منبر و در کتاب های خویش از اشعار او بهره می جست و حتی زمانی ابن معلم به صورت ناشناس در مجلس وعظ ابن جوزی حاضر شد و شنید که او شعرش را تحسین کرده و بدان استشهاد نمود. 5 محمد بن سعید بن یحیی، معروف به ابن دبیثی نیز در واسط بیشتر اشعار او را از وی شنیده بود و درباره آن می گوید: اشعار ابوالغنائم بیشتر در غزل و مدیحه سرایی بوده و چنان لطیف و زیباست که گوش ها را نوازش می دهد. 6 ابن معلم به واسطه شعرش قدر و منزلتی رفیع پیدا کرد و دنیا بر او روی آورد. در عین حال رقبایی نیز مانند ابن تعاویذی داشت که گاهی او را هجو می کردند. 7 وی سرانجام در ماه رجب 592ه در محل سکونت خود، هُرث درگذشت. 8 اثر وی دیوان شعر است9 که زرکلی از آماده شدن آن برای چاپ سخن گفته است. 10

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 5 / 347 و 397. 2 ـ وفیات الاعیان 5 / 9. 3 ـ الوافی بالوفیات 4 / 165. 4 ـ وفیات الاعیان 5 / 5. 5 ـ الوافی بالوفیات 4 / 165. 6 ـ المختصر المحتاج الیه 54. 7 ـ الوافی بالوفیات 4 / 165. 8 ـ المختصر المحتاج الیه 54. 9 ـ وفیات الاعیان 5 / 5. 10 ـ الأعلام 6 / 279.

دیگر منابع: الذریعه 9 / 29؛ هدیة العارفین 2 / 104؛ النجوم الزاهره 6 / 102 و 140؛ الکامل فی التاریخ 12 / 124؛ التکملة لوفیات النقلة 1 / 259؛ الاعلام بوفیات الأعلام 2 / 399؛ الاشارة الی وفیات الاعیان 307؛ العبر 3 / 106؛ مرآة الجنان 3 / 358؛ البدایة و النهایه 13 / 13؛ شذرات الذهب 4 / 310؛ کشف الظنون