1 / 768؛ معجم المؤلفین 11 / 33؛ سیر اعلام النبلاء 21 / 272؛ تاریخ الاسلام 42 / 107؛ تراجم رجال القرنین 9؛ روضات الجنات 6 / 178؛ ریحانة الادب 7 / 222 و 8 / 215؛ تاریخ الادب العربی 5 / 16.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ وزّان

محمد ـ وزّان (533 ـ 598ه )

ابوعبداللّه محمد بن عبدالکریم بن احمد عمادالدین وزّان تیمی ( تمیمی ) رازی معروف به ابن وزّان.

در سال 533ه در خانواده ای از اهل علم و فضل و ریاست در شهر ری متولد شد. 1 اجداد وی همه دارای ریاست و مرجعیت و در اصل اهل ساوه بوده اند و ازآن رو به وزّان معروف شدند که برخی از اجدادش به وزن کردن اشیا اشتغال داشته اند. 2 از مشایخ او حامد بن محمود ماوراءالنهری، محمد بن علی جیانی، قاضی ابوعبداللّه استرآبادی و هبه اللّه بن حسین بن عمر نیشابوری است. وی همچنین از محمد بن یحیی، عبدالرحمن بن عبدالصمد اکاف، ابوالبرکات، عبداللّه بن محمد فراوی، عبدالخالق بن زاهر شحامی ( م549ه ) و برخی دیگر اجازه روایت داشته است. مورخ بزرگ عبدالکریم بن محمد رافعی قزوینی نیز از وی روایت کرده که حاصل شنیده هایش از وی، کتاب الأربعینات در حدیث است. ابن وزّان از بزرگان شافعیه در ری بود؛ چنان که نزد امرا و حکام نیز از منزلت والایی برخوردار بود. مدتی نیز مجاورت خانه خدا را اختیار کرد. وی به دور از فتنه ها، به نشر علم و تربیت شاگردان و عبادت خدا می پرداخت و به ضعیفان و مسکنیان رسیدگی می کرد و در دین خود صلابت و شدت داشت. وی سرانجام در ماه ربیع الآخر 598ق در زادگاهش ری، چشم از جهان فرو بست و در جوار یوسف بن حسین رازی دفن شد. 3 آثار او شرح الوجیز در فقه4 و شعر است. 5 شایان ذکر است ابوسعد سمعانی در ذیل وزّان از ابوسعد عبدالکریم بن احمد وزّان و فرزندش ابوعبداللّه محمد یاد کرده و اینکه ابوعبدللّه محمد در بغداد از ابوالحسین بن نقّور و در اصفهان از مطهّر بن عبدالواحد بزانی بهره برده است؛ 6 ولی با توجه به اینکه ابن نقّور متوفای سال 470ه و مطهر بن عبدالواحد بزانی متوفای حدود 480ه بوده اند، 7 ازاین رو ابوعبداللّه محمد بن عبدالکریم مورد اشاره سمعانی نمی تواند همان محمد بن عبدالکریم بن احمد وزّان که در سال 533ه متولد شده، باشد و ظاهراً از همینجاست که در بعضی از منابع درباره ابن وزّان مذکور در این نوشتار خلط هایی صورت گرفته و افرادی مانند ابوبکر محمد بن ثابت خجندی ( م438ه ) و ابواسحاق ابراهیم بن علی بن یوسف شیرازی ( م476ه ) از استادان او معرفی شده اند؛ 8 به هر حال باید گفت عبدالکریم بن احمد مورد اشاره سمعانی جد پدر محمد بن عبدالکریم بن احمد بن عبدالکریم بن احمد بن طاهر بوده که در سال 469ه درگذشته است9 و محمد بن عبدالکریم بن احمد وزّان نیز از احفاد او بوده است، نه فرزند او.

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 127. 2 ـ الانساب 5 / 596. 3 ـ التدوین فی اخبار قزوین 1 / 324 ـ 326. 4 ـ تاریخ الاسلام 42 / 366. 5 ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 127. 6 ـ الانساب 5 / 596. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 18 / 374 و 549. 8 ـ شذرات الذهب 4 / 337؛ معجم المؤلفین 10 / 186. 9 ـ طبقات الشافعیه ( أسنوی ) 2 / 307؛ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 127.

دیگر منابع: طبقات الشافعیه ( ابن شهبه ) 2 / 37؛ التکملة لوفیات النقله 1 / 423؛ العبر 3 / 124؛ مجمع الآداب 2 / 140 و 145؛ الوافی بالوفیات 3 / 282؛ لباب الألباب 229 و 618؛ الکامل فی التاریخ 12 / 153.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

محمد ـ وهرانی

محمد ـ وهرانی (م575ه )

ابوعبداللّه محمد بن محرز بن محمد وهرانی مغربی قیروانی.

از مراحل نخست زندگی او اطلاعی در دست نیست. وی از ادیبان ظریف گوی بود که از شهر خود وهران، از شهرهای قیروان به سرزمین مصر، در زمان حکومت صلاح الدین ایوبی ( حکومت 546 ـ 589ه ) آمد و فنی که بسیار با آن پیوند داشت صناعت انشا بود. 1 او با ورود به مصر و دیدن افرادی چون عمادالدین کاتب اصفهانی با آن وجاهت و شهرت، دیگر جایی برای عرضه متاع خود ندید؛ لذا به هزل و ظریفه گویی روی آورد و کتاب المنامات و الرسائل را که بدان شهرت یافت، تألیف نمود. 2 او به بعضی از شهرها ازجمله دمشق سفر نمود و مدتی متولی امر خطابه در داریا از روستاهای دمشق بود3 و در ماه رجب سال 5744 یا 575ه در همانجا درگذشت. 5 او علاوه بر دو اثر مذکور تألیف دیگری به نام رقعة عن مساجد دمشق دارد. 6

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 4 / 385. 2 ـ الوافی بالوفیات 4 / 386. 3 ـ وفیات