محمود ـ اصفهانیمحمود ـ اصفهانی (458 ـ 536ه )

ابومنصور محمود بن احمد بن عبدالمنعم اصفهانی جوباری معروف به ابن ماشاذه.

منسوب به جوباره یکی از محله های اصفهان است و در سال 458ه به دنیا آمد. 1 فقه را نزد ابوبکر محمد بن ثابت خجندی و عبدالوهاب بن محمد فامی آموخت و حدیث را از شجاع بن علی مصقلی، احمد بن محمد بن عمر نقاش و عبدالجبار بن عبداللّه جوهری فرا گرفت. 2 جوباری از برجستگان علمای عصر خویش بود و علاوه بر فقه و حدیث در تفسیر قرآن و موعظه چیره دست بود. ابن عساکر که خود نیز بارها در مجلس املا و وعظ او شرکت کرده و در اصفهان با وی ملاقات داشته، می نویسد: « شاگردان و دانش دوستان بسیاری در حلقه تدریس او شرکت می کردند ». سپس یادآور می شود نه تنها میان شاگردانش، بلکه در جمع مردم اصفهان و بستگان خویش از جایگاه و احترام ویژه ای برخوردار بود؛ چنان که در سال 524ه و درحالی که قصد مناسک حج داشت، وارد بغداد شد و مورد استقبال کم نظیر علما و فضلا قرار گرفت و در جامع قصر، مجلس عظیمی به احترام وی تشکیل شد و خلیفه المسترشد باللّه ( خلافت 512 ـ 529ه ) نیز ورود او را تبریک گفت. 3 ابن جوزی او را واعظ و مفسری فصیح دانسته که در بغداد کرسی تدریس داشت و در جامع قصر وعظ می کرد. 4 جوباری شاگردان بسیاری داشت که از آن میان می توان به افرادی همچون ابوموسی مدینی، ابن سمعانی و داود بن محمد بن ابی منصور اشاره کرد. ذهبی او را فردی خوش سخن، کثیرالصله و دایم الذکر معرفی کرده می نویسد: وی زمانی مورد تعرض گروهی از نُوبی ها، سیاه پوستان سودانی مقیم عراق، که از مخالفان او بودند قرار گرفت و مجروح شد، اما جان به سلامت برد. 5 سبکی وی را در شمار فقهای شافعی ذکر کرده است. 6 جوباری در ماه ربیع الآخر سال 536ه به مرگ ناگهانی در اصفهان از دنیا رفت. 7 وی اثری به نام آداب الدین و مناقب الدولة العباسیّه تألیف کرد و آن را به المسترشد باللّه خلیفه عباسی تقدیم نمود. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 2 / 107. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 128. 3 ـ تبیین کذب المفتری 313 ـ 314. 4 ـ المنتظم 18 / 24. 5 ـ تاریخ الاسلام 36 / 429. 6 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 285. 7 ـ تبیین کذب المفتری 313 ـ 314. 8 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 128.

دیگر منابع: اللباب فی تهذیب الانساب 1 / 302؛ طبقات المفسرین ( سیوطی ) 103؛ طبقات المفسرین ( داودی ) 2 / 309؛ معجم المؤلفین 12 / 148؛ معجم البلدان 2 / 176؛ تاریخ مدینة دمشق 12 / 389 و 27 / 220.

اسماعیل اسماعیلی

محمود ـ اُوزجندی

محمود ـ اُوزجندی (قرن ششم هجری)

شمس الدین محمود بن عبدالعزیز اُوزجندی.

درباره وی اطلاعات چندانی در دست نیست. گفته اند منسوب به اُوزکَنْد یا اُوزجَنْد از روستاهای توابع فرغانه در ماوراءالنهر بود و نسبت وی به همین سبب است. 1 او جد قاضی خان ابوالمحاسن حسن بن منصور بن محمود اوزجندی ( م592 ) از مفتیان مشهور حنفی بود. 2 قرشی نیز نام وی را در شمار فقهای حنفی ذکر کرده که به شغل قضاوت اشتغال داشت و فتاوایی را از وی نقل کرده است. 3 از تاریخ درگذشت وی گزارشی نرسیده است، اما به قرینه اینکه نوه اش حسن بن منصور در سال 592ه از دنیا رفته، به دست می آید او در قرن ششم می زیسته است. از اوزجندی اثری با عنوان فوائد در فروع بر جای مانده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 1 / 280. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 17 / 96. 3 ـ الجواهر المضیئه 3 / 446. 4 ـ کشف الظنون 2 / 1294.

دیگر منابع: معجم المطبوعات العربیّه و المعربّه 2 / 1487؛ کشف الظنون 2 / 962؛ الاعلام 2 / 224.

اسماعیل اسماعیلی

محمود بلخی

محمود بلخی (م 548ه )

محمود بن مسعود بلخی.

درباره وی اطلاعات چندانی یافت نشد. او فردی ادیب و تاریخدان بوده و کتابی با عنوان زینة الزمان در موضوع تاریخ به فارسی تألیف نموده است. زمان مرگ او نیز سال 548ه می باشد. 1

پی نوشت ها

[1] ـ هدیة العارفین 2 / 403.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 971؛ معجم المؤلفین 12 / 202.

محمود هیئتی