محمود ـ واسطیمحمود ـ واسطی (517 ـ 592ه )

ابوالقاسم محمود بن مبارک بن علی بن مبارک واسطی مؤدب بغدادی ملقب به مُجیر.

نیاکانش اهل واسط بودند؛ اما او در هفتم ماه رمضان سال 517ه در بغداد به دنیا آمد و در همانجا رشد و تربیت یافت. 1 فقه را در همانجا و نزد ابومنصور رزّاز و علم کلام را از بزرگانی همچون ابوالفتوح محمد بن فضل اسفراینی و عبدالسید بن علی زیتونی فرا گرفت و به زودی در این دو رشته مهارت یافت؛ به ویژه در رشته کلام چنان توانا و زبردست شد که بر بسیاری از معاصران خویش پیشی گرفت و الگو و ضرب المثل دیگران گردید. 2 سبکی وی را از فقهای شافعی برشمرده و می نویسد: « او حدیث را از هبه اللّه بن حسین، ابوبکر محمد بن عبدالباقی و عبدالوهاب بن انماطی استماع کرد و علاوه بر آن در خلاف، جدل و علم منطق معلومات فراوانی به دست آورد و در بسیاری از این موضوعات کتاب هایی نوشت ». 3 ابن دبیثی که خود نیز بخشی از اصول و علم کلام را از وی فرا گرفته، می نویسد: وی به شهرها و بلاد گوناگونی نیز سفر کرد؛ زمانی به شام مسافرت کرد و در آنجا به تدریس و مناظره پرداخت؛ سپس به بغداد و از آنجا به ایران و شیراز رفت و چند سالی در آنجا به تدریس پرداخت. در سال 582 به واسط مسافرت کرد و در آنجا نیز حدود چهار سال کرسی تدریس برپا داشت که فقها نیز در درس وی شرکت می کردند؛ پس از آن به بغداد مراجعت کرد و در مدرسه نظامیه مشغول به تدریس شد؛ درحالی که جامع علوم و فنون متداول آن روزگار بود؛ بدین دلیل بسیاری از بزرگان و سران حکومت در حلقه تدریس وی شرکت می کردند و در مراسمی ویژه و باشکوه، خلعت گرانبهایی از جانب حکومت بر وی پوشانیده شد. 4 او را در فقه پیرو مذهب شافعی دانسته اند. 5 مؤدب در سال 592ه از سوی علاءالدین تکش خوارزمشاهی ( حکومت 568 ـ 596ه ) به عنوان سفیر به اصفهان فرستاده شد، اما در بین راه همدان دچار مریضی سختی گردید و در همانجا از دنیا رفت و به خاک سپرده شد. 6 کتاب مقتل الحسین بن علی علیهماالسلام اثر اوست. 7

پی نوشت ها

[1] ـ التکمله لوفیات النقله 1 / 267. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 256. 3 ـ طبقات الشافعیة الکبری 7 / 288. 4 ـ المختصر المحتاج الیه 347. 5 ـ طبقات الشافعیه ( ابن قاضی شهبه ) 2 / 48. 6 ـ المختصر المحتاج الیه 347. 7 ـ ایضاح المکنون 2 / 540.

دیگر منابع: النجوم الزاهره 6 / 140؛ شذرات الذهب 4 / 311؛ الکامل فی التاریخ 12 / 124؛ العبر 3 / 106؛ البدایة و النهایة 13 / 12؛ مرآة الجنان 3 / 358؛ الاعلام بوفیات الاعلام 2 / 399؛ معجم المؤلفین 12 / 192.

اسماعیل اسماعیلی

مختار ـ بوشنجی

مختار ـ بوشنجی (حدود 460 ـ 536ه )

ابوالفتح مختار بن عبدالحمید بن منتصر بوشنجی.

وی اهل پوشنگ، شهری کوچک نزدیک هرات بود و در حدود سال 460ه متولد شد. بوشنجی ساکن هرات گردید1 و از جد مادری خود ابوالحسن عبدالرحمان بن محمد داوودی علم آموخت. 2 ابوسعد سمعانی او را فردی فاضل، عالم و آشنای با ادبیات و دارای خطی زیبا توصیف نموده و می نویسد: بسیار در پی تحصیل علم و ثبت آن بود و من در سال 530ه از او اجازه نقل مطالبش را گرفتم. بوشنجی پس از آنکه حاکم کتبی، تاریخ وفیات الشیوخ را به رشته تحریر درآورد، به مانند وی به چنین کاری دست زد و کتابی با عنوان وفیات الشیوخ فی التاریخ و التراجم پدید آورد. 3 او در ماه رمضان سال 536ه در اشکیذبان روستایی بین هرات و بوشنج درگذشت و در کنار پدرش دفن شد. 4

پی نوشت ها

[1] ـ التحبیر 2 / 292. 2 ـ معجم البلدان 1 / 509. 3 ـ هدیة العارفین 2 / 423. 4 ـ التحبیر 2 / 292.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 36 / 430؛ معجم المؤلفین 12 / 211.

محمود هیئتی

مختار زوزنی

مختار زوزنی محمد ـ زوزنی مختاری غزنوی عثمان ـ غزنوی

مرتضی ـ رازی

مرتضی ـ رازی (قرن ششم هجری)

ابوتراب مرتضی بن داعی بن قاسم رازی حسنی حسینی، صفی الدین علم الهدی.

از بزرگان سادات و محدث، عالم و صالح بود و از کسانی همچون