1 / 453. 1
[1] ـ تاج التراجم 266. 12 ـ کشف الظنون 2 / 1814. 13 ـ الجواهر المضیئه 3 / 468.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 42 / 418؛ شذرات الذهب 4 / 343؛ التکملة لوفیات النقله 1 / 458؛ معجم المؤلفین 12 / 227؛ هدیة العارفین 2 / 429؛ العبر 3 / 127؛ مرآة الجنان 3 / 375؛ تراجم رجال القرنین 34.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

مسعود ـ بیهقی

مسعود ـ بیهقی (م 544ه )

ابوالمحاسن مسعود بن علی بن احمد بیهقی فخرالزمان صوابی ( صوّانی ).

از طایفه عزیزیان ( خاندانی در ناحیه بیهق، از فرزندان عزیز بن مغیرة بن عبدالرحمان بن عوف ) و فردی ادیب، عالم، شاعر، اصولی و مفسر بود. پدرش حکیم علی صوابی نیز متکلم و شاعر و اشعارش به فارسی مشهور بود. 1 وی پس از نشوونما در این خانواده به تحصیل علم و دانش روی آورد و در ادب و شعر، گوی سبقت را از همگان ربود. 2 از استادان او ابوعلی حسن بن محمد بن حسن طوسی و ابوالوفاء عبدالجبار بن علی مقری رازی است. ابن شهرآشوب ( م588ه ) 3 و قطب الدین راوندی ( م573ه ) نیز از او روایت کرده اند. 4 از همینجا گرایش او را به تشیع می توان به دست آورد. مسعود بیهقی صاحب ثروت و مکنت و محترم نزد وزرا و بزرگان بود. وی در هجدهم5 یا بیست و سوم محرم الحرام 544 درگذشت. 6 به گفته بیهقی ( م565ه ) وی تصانیف بسیار داشته ازجمله: صیقل الالباب در اصول؛ قوامع و لوامع ( التوابع و اللوامع ) در علم اصول؛ التنقیح ( التلقیح ) در اصول فقه؛ تذکیر7 ( التذکره بمعرفة رجال الکتب العشره ) 8 در چهار مجلد؛ نفثة المصدور؛ تفسیر کتاب اللّه تعالی ( تفسیر بیهقی ) 9 که نسخه خطی از مجلد پنجم آن در کتابخانه صوفیه موجود است؛ 10 دیوان اشعار در یک مجلد بزرگ؛ اعلاق المَلَوین و اخلاق الاَخَوین، 11 در طبقات نحویان در دو مجلد؛ بغیة المصادر؛ 12 شرح الحماسه ابی تمام؛ 13 و نصب المصدر. 14

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ بیهق 119 و 234. 2 ـ بغیة الوعاة 2 / 284. 3 ـ مناقب آل ابی طالب 1 / 33. 4 ـ طبقات اعلام الشیعه 2 / 302. 5 ـ تاریخ بیهق 234. 6 ـ معجم الادباء 19 / 147. 7 ـ تاریخ بیهق 234. 8 ـ هدیة العارفین 2 / 428. 9 ـ ریحانة الادب 4 / 306. 10 ـ الاعلام 7 / 219. 1
[1] ـ تاریخ بیهق 234. 12 ـ هدیة العارفین 2 / 428. 13 ـ معجم الادباء 19 / 147. 14 ـ کشف الظنون 2 / 1955.

دیگر منابع: طبقات المفسرین ( داوودی ) 2 / 318؛ معجم المفسرین 2 / 670؛ موسوعة طبقات الفقهاء 6 / 330؛ مجمع الآداب فی معجم الألقاب 3 / 199؛ معجم المؤلفین 12 / 227؛ روضات الجنات 8 / 132؛ فرهنگ بزرگان 615؛ کشف الظنون 1 / 125، 384، 444، 503، 692 و 2 / 1084؛ جامع الرواة 2 / 228؛ معجم رجال الحدیث 18 / 142؛ تنقیح المقال 3 / 213.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

مسعود ـ لاهوری

مسعود ـ لاهوری (438 ـ 515ه )

ابوفخر مسعود بن سعد بن سلمان لاهوری.

ادیب و شاعر و در اصل چنان که خود تصریح کرده اهل همدان، 1 ولی محل تولد و نشوونمای او لاهور بوده است. 2 بنابراین، گفته عوفی که محل تولد او را همدان3 یا گفته هدایت که منشأ او را گرگان دانسته، 4 اشتباه است. نیاکان مسعود در زمانی که آوازه دولت غزنوی برخاست به غزنین آمده و در خدمت غزنویان درآمدند. 5 پدرش مدت شصت سال در شمار عمّال دیوان بود. 6 پدر مسعود در شعر و شاعری نیز دستی داشت و صاحب ذوق و علم و دانش بود. مسعود در جای دیگر نیاکان خود را یاد کرده و همه آنها را از بزرگان و استادان هنر معرفی می کند. 7 تاریخ تولد و وفات وی دقیقاً معلوم نیست؛ ولی آنچه مسلّم است اینکه او در دوران جوانی در شمار شعرا و امرا و فرماندهان لشکر غزنوی بوده و همراه آنان در فتوحات شرکت می کرد. در دوران حکومت ابراهیم بن مسعود بن محمود غزنوی ( 450 ـ 492ه ) با بدگویی شاعرانی چون ابوالفرج رونی، دوران اقبال و سعادت او به سرآمد؛ ازاین رو در سال 472ه دستگیر و در قلعه نای ( حصار نای ) نزدیک کابل محبوس شد. 8 با مرگ سلطان ابراهیم وی از بند رهایی یافت. به گفته نظامی عروضی پس از جلوس سلطان علاءالدوله مسعود بن ابراهیم در سال 492ه بار دیگر مسعود گرفتار شد و این بار هشت سال در حبس ماند تا اینکه در سال پانصد هجری هنگامی که 62 ساله بود از زندان آزاد شد؛ بنابراین تولد او باید در سال 438ه اتفاق افتاده باشد. 9 علامه قزوینی نیز تولد او را بین سال های 438 تا 440 می داند. 10 مسعود بن سعد پس از آزادی از زندان به زهد و انزوا و گوشه نشینی روی آورد تا اینکه در سال 515 یا 525ه درگذشت. 11 سعید نفیسی تاریخ 515 را درست ترین تاریخ