چاپلوسی پرهیز کرده و جز سخن حق روا نمی داشت. همو نوشته است: « سلطان سنجر سلجوقی ( 51
[1] ـ 552 ) برای حفظ مصالح خویش، وی را به مرو فرستاده و به اقامت اجباری در آنجا محکوم کرد تا از گزند وی در امان باشد و از طرفی از ولایت خویش بر ماوراءالنهر ضربه ای نبیند ». 2 ذهبی نیز او را به زهد و پارسایی ستوده و نوشته است: « ابواسحاق هیچ گاه از بیان سخن حق ابایی نداشت و از آن دریغ نمی کرد؛ ازاین رو چه بسا اتفاق افتاد که بعضی از پادشاهان و امرا از وی به خشم آمده و در صدد قتل وی برآمدند ». 3 صفار، افزون بر زهد و پرهیزکاری و مبارزه منفی گرایانه ای که با حکام جور داشت، از مقام و موقعیت علمی خوبی نیز برخوردار بود و به تدریس و تربیت شاگردان اشتغال داشت که از آن میان می توان به افرادی چون پسرش حماد، محمد بن محمود نسفی و احمد بن عثمان بلخی اشاره کرد. 4 وی در ربیع الاول سال 534ه در بخارا درگذشت5 و آثاری از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از: تلخیص الزاهد، تلخیص الادلة لقواعد التوحید، السنة و الجماعه، صکّ الجنه ( به زبان فارسی ). 6

پی نوشت ها

[1] ـ الجواهر المضیئه 73 و 74. 2 ـ الانساب 3 / 548. 3 ـ تاریخ الاسلام 36 / 345. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 92. 5 ـ الجواهر المضیئه 73 و 74. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 9.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 472؛ ایضاح المکنون 1 / 270؛ معجم المؤلفین 1 / 13.

اسماعیل اسماعیلی

ابراهیم ـ طُلَیْطَلی

ابراهیم ـ طُلَیْطَلی (489 ـ 544 ه )

ابواسحاق ابراهیم بن یحیی بن ابراهیم طُلَیْطَلی قُرْطُبی معروف به ابن الامین.

ادیب، محدث و فقیه مالکی که در 489ه متولد شد. ابن بشکُوال ( م578ه ) با عنوان « صاحبنا » از او یاد می کند و می گوید: « اهل قُرْطُبه بود و اصل او از طُلَیْطَله. او از جماعتی از شیوخ ما روایت کرده و از بزرگان محدثان و ادبا و صاحبِ درایت و روایت و ضبط و اِتقان بود. من از محضر او استفاده کرده و او نیز از من اخذ [ علم و حدیث ] کرد و درنهایت، در بَلْبَله ( غرب اندلس ) در ماه جمادی الآخر سال 544ه چشم از جهان فرو بست ». 1 گفتنی است ابن بشکوال که معاصر وی بود و با او معاشرت داشت، در کتاب الصله و همچنین احمد ضبّی در
کتاب بُغیةُ المُلْتَمِس، کتابی را برای او ذکر نمی کنند؛ اما در حاشیه نسخه خطی الصِله که در تاریخ 560ه و در زمان حیات مؤلف نوشته شده، آمده است ابن الامین تألیفی در شش مجلد بر مُوطّأ مالک بن انس دارد که بسیار قابل استفاده است. این کتاب اکنون به خط مؤلف موجود است. 2 الاعلام بالخیرة الاعلام من اصحاب النبی اثر دیگر اوست. 3 این کتاب در تکمیل کتاب الاستیعاب فی معرفة الاصحاب » ابن عبدالبرّ ( م 463ه ) به رشته تحریر درآمده4 و ابراهیم طلیطلی ظاهراً آن دسته از اصحاب پیامبر صلی الله علیه و آله را که از قلم ابن عبدالبر افتاده بوده آورده است.

پی نوشت ها

[1] ـ الصله 2 / 100. 2 ـ همان. 3 ـ تاریخ الاسلام 37 / 183. 4 ـ معجم المؤلفین 1 / 125.

دیگر منابع: بغیةُ الملتمس 213؛ الاعلام 1 / 79.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

ابراهیم ـ طِیْبی

ابراهیم ـ طِیْبی (525 ـ 599 ه )

ابواسحاق ابراهیم بن محمد بن احمد، موفق الدین طِیْبی بغدادی ازجی معدّل.

طِیْبی منسوب به طیب، شهرکی بین واسط و اهواز است. 1 وی در نیمه ماه شوال 525ه متولد شد. از حنابله بود و در جوانی به بغداد آمد و از محدثانی مانند ابوالعباس بن طلایه، سعید بن بنا، احمد بن محمد عباسی نقیب و احمدعبداللّه بن مرزوق بهره برد. فقه را نیز نزد قاضی ابوعلی بن خازم و ابویَعْلی محمد بن محمد و برخی دیگر آموخت و به مقام افتا رسید و در این زمینه بر دیگران برتری یافت؛ به گونه ای که به فتواهای ازجی استناد می شد. در شعر نیز دستی داشت و قصیده ای معروف به لامیه در مدح احمد بن حنبل سرود. ابوعبداللّه محمد بن محمود بن حسن معروف به ابن نجّار و محمد بن جعفر قطبعی نیز از کسانی هستند که از او اخذ علم و حدیث کردند و تنها کتابی که برای او ذکر کرده اند الترغیب است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 4 / 60. 2 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 440؛ تاریخ الاسلام 42 / 382.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 1 / 85؛ شذرات الذهب 4 / 339.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی