هبه اللّه ـ اسوانیهبه اللّه ـ اسوانی (م 550 ه )

ابومحمد هبه اللّه بن علی بن عرام اسوانی ربعی صیدی.

شاعر و ادیب مصری، منسوب به اسوان ـ از شهرهای کوچک مصرـ بود. ادیب، فاضل و شاعر نیکوسُرا بود و از نزدیکان و خواص وزیری به نام رضوان به شمار می رفت و قصاید بسیاری در مدح او سروده است. 1 زرکلی به نقل از ابن جوزی می نویسد: خاندان عرام خاندانی معروف به فضل و ادب بودند. 2 او دیوان شعری دارد که خودش جمع آوری و تصحیح و آن را به ترتیب حروف مرتب کرده و یاقوت ابیاتی از آن را آورده است. اسوانی در سال 550ه درگذشت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 13 / 141. 2 ـ الاعلام 8 / 74. 3 ـ معجم الادباء 13 / 141.

دیگر منابع: النجوم الزاهرة 5 / 320؛ معجم المؤلفین 13 / 141.

محمود هیئتی

هبه اللّه ـ انصاری

هبه اللّه ـ انصاری (506 ـ 598ه )

ابوالقاسم هبه اللّه بن علی بن مسعود انصاری خزرجی منستیری بوصیری مصری.

اصل و نیاکان وی از ناحیه ای در مغرب، به نام منستیر می باشند. جدّ او مسعود از آنجا به بوصیر قوریدس رفته و پدرش علی در آنجا متولد شد. پدرش علی نیز به مصر رفته و در آنجا سکنا گزید. هبه اللّه در سال 505 یا 5061 و به قولی پانصد هجری در مصر متولد شد و در آنجا پرورش یافت و از استادانی همچون ابوصادق مرشد بن یحیی بن قاسم مدینی، امام جامع عتیق مصر، ابوالحسین علی بن حسین بن عمر فراء موصلی، ابوعبداللّه محمد بن برکات هلال سعیدی نحوی، ابوالفتح سلطان بن ابراهیم بن مسلم مقدسی2 و خفرة بنت فاتک حدیث شنید. او همچنین از ابوعبداللّه بن خطاب رازی و ابوالحسن بن فراء اجازه روایت گرفت. 3 ابوالقاسم فردی ادیب، کاتب و محدثی بزرگ بود که شنیده های ارزشمند و روایات منحصر به فرد نزد خود داشت و محدثان نسل بعد را به قبل از خودش پیوند داد. ابن خلکان درباره او می نویسد: « در آخر عمرش کسی به مثل او یافت نمی شد و افراد بسیاری از نقاط مختلف نزد او آمده و از وی حدیث شنیدند4 که از آن جمله می توان به حافظانی مانند عبدالغنی جماعیلی، ابوالحسن سخاوی، ابوبکر بن مکارم، ابوعمر و ابن حاجب، اسماعیل بن عزّون، اسماعیل بن صارم، عبداللّه بن علاق و عبدالغنی بن بنین اشاره کرد ». 5 او تا آخر عمر در مصر اقامت داشت و در ماه صفر سال 5986 و به نقلی 578ه در آنجا درگذشت. 7 کتاب مختصر فی علم الناسخ و المنسوخ اثر او می باشد. 8

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 1 / 509. 2 ـ وفیات الاعیان 6 / 67. 3 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 390. 4 ـ وفیات الاعیان 6 / 67. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 390. 6 ـ معجم البلدان 1 / 509. 7 ـ مرآة الجنان 3 / 310. 8 ـ الاعلام 8 / 75.

دیگر منابع: المختصر فی اخبار البشر 3 / 102؛ العبر 3 / 125؛ النجوم الزاهره 6 / 182؛ حسن المحاضره 1 / 319؛ شذرات الذهب 4 / 338؛ معجم المؤلفین 13 / 142.

محمود هیئتی

هبه اللّه ـ انصاری

هبه اللّه ـ انصاری (444 ـ 524 ه )

ابومحمد هبه اللّه بن احمد بن محمد انصاری دمشقی معروف به ابن اکفانی.

در سال 444ه دیده به جهان گشود و در نه سالگی به آموختن علم و استماع حدیث روی آورد. وی از پدرش و ابوالقاسم حنائی، ابوالحسین محمد بن مکی، عبدالدائم بن حسن هلالی، ابوبکر بن خطیب و دیگران حدیث شنید. مدتی نیز نزد قاضی مروزی، فقه شافعی را آموخت. ابن اکفانی فردی مورخ، حافظ و از محدثان شافعی مذهب بود. ابن عساکر درباره وی می نویسد: « من بسیار از او حدیث شنیدم و او فردی بیدار و آگاه و مورد وثوق بود و در جمع آوری و ضبط احادیث نقش بسزایی داشت ». 1 از دیگر شاگردان او نیز می توان غیث ارمنازی، ابوبکر بن عربی، ابوطاهر سلفی، عبدالرزاق نجّار، اسماعیل بن علی جنزوی و ابوطاهر خشوعی را نام برد. 2 تألیفات او عبارت اند از: الوفیات، 3 تسمیة من روی عن المزنی، المختصر الصغیر من علم شافعی، 4 تتمة تاریخ داریا و تسمیة من حدث من اهلها5 و ذیلی بر کتاب وفیات النقله ابوسلیمان محمد بن عبداللّه حافظ اشاره نمود که وفیات حدود بیست سال را بر آن افزوده است. 6 ابن اکفانی به نقل مشهور در سال 524ه7 در دمشق درگذشت. 8 حاجی خلیفه وفات او را در سال 485ه آورده است9 که اشتباه است.

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 73 / 359. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 576.