که ازجمله آنها می توان به ابن خشاب، ابن عبده، تاج الدین کندی و عبداللّه بن عثمان بیع اشاره نمود. 5 ابوالبرکات عبدالرحمان بن محمد انباری نیز یکی دیگر از شاگردان اوست که ادبیات را نزد او آموخته است. ابن شجری فردی فصیح، شیرین سخن، خوش بیان، باوقار و دارای خلقی نیکو بود و ریاست و پیشوایی طالبین در کرخ را به عهده داشت. او در موضوع علم نحو تألیفاتی دارد که ازجمله آنها کتاب الامالی می باشد که کتابی نفیس و پر فایده و حاوی فنون علم ادبیات است. 6 کتاب های الانتصار علی ابن الخشاب، الحماسه، شرح التصریف الملوکی، شرح اللمع لابن جنی، کتاب ما اتفق لفظه واختلف معناه7 و دیوان مختارات الشعراء دیگر آثار اوست. 8 ابن شجری سرانجام در بیستم ماه رمضان سال 542ه درگذشت و در خانه اش در کرخ بغداد دفن گردید. 9

پی نوشت ها

[1] ـ وفیات الاعیان 6 / 45. 2 ـ المنتظم 18 / 61. 3 ـ معجم الادباء 19 / 282. 4 ـ المنتظم 18 / 61. 5 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 194. 6 ـ نزهة الالباء 404. 7 ـ معجم الادباء 19 / 282. 8 ـ هدیة العارفین 2 / 505. 9 ـ المنتظم 18 / 61.

دیگر منابع: فهرست منتجب الدین 197؛ شذرات الذهب 4 / 132؛ البدایة و النهایه 12 / 223؛ الذریعه 2 / 316؛ معجم المطبوعات العربیة 1 / 134؛ العبر 2 / 463؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1294؛ أمل الآمل 2 / 343؛ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 19 / 248؛ تأسیس الشیعه 123؛ مرآة الجنان 3 / 211؛ النجوم الزاهرة 5 / 281؛ الفوائد الرضویه 707؛ الاعلام 8 / 74؛ بغیة الوعاة 2 / 324؛ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 5 / 165؛ الدرجات الرفیعه 516؛ معجم المؤلفین 13 / 142.

محمود هیئتی

هبه اللّه ـ شمس الریاسه

هبه اللّه ـ شمس الریاسه (م594ه )

ابوالعشائر هبه اللّه بن زین بن حسن بن افرائیم شمس الریاسه اسرائیلی ملقب به ابن جمیع.

در فسطاط مصر متولد شد و در آنجا پرورش یافت. پزشکی را نزد شیخ موفق ابونصر عدنان بن عین زربی که از پزشکان معروف زمان خود بود فراگرفت و از پزشکان مشهور گردید. او در علوم گوناگون به ویژه علم پزشکی سرآمد بود و در معالجه بیماران مهارت کامل داشت؛ ازاین رو به خدمت صلاح الدین ایوبی ( م589ق ) درآمد و در سلک پزشکان مورد اعتماد او قرار گرفت و دارویی به نام « التریاق الکبیر الفاروق » برای او تهیه کرد. او جلسه درس عمومی داشت که در آن علم پزشکی را آموزش می داد. گفته اند ابوالعشایر به قدری در علم پزشکی مهارت داشت که با نگاه کردن به مریض، بیماری او را تشخیص می داد؛ لذا فردی را که گمان می کردند مرده است و او را برای دفن می بردند معالجه نمود و این سبب شهرت او گردید. ابن منجم مصری که از شاعران مشهور مصر بود، او را هجو کرده و یوسف بن هبه اللّه بن مسلم قصیده ای در رثای او سروده است. ابن ابی اصیبعه تألیف او را بسیار خوب و پرفایده توصیف کرده و می نویسد: او به زبان عربی و تلفظ صحیح لغات علاقه خاص داشت و کتاب لغت صحاح جوهری که به آن اعتماد داشت، همیشه مورد مراجعه اش بود. 1 آثار او عبارت اند از: رسالة ذات الشعبتین و العمل بها، 2 التصریح بالمکنون فی تنقیح القانون، که در رد و نفسیر قانون ابوعلی سینا نوشته شده است، رسالة فی طبع الاسکندریة و حال هوائها و میاهها و نحو ذلک من احوالها واحوال اهلها، رسالة الی القاضی المکین ابوالقاسم علی بن حسین فیما یعتمده حیث لا یجد طبیباً، شامل دستورهای پزشکی در صورت دسترسی نداشتن به پزشک است که آن را برای قاضی ابوالقاسم علی بن حسین نوشته است، مقالة فی اللیمون و شرابه و منافعه، مقالة فی الراوند و منافعه، مقالة فی الحدبه، مقاله ای درباره معالجه قولنج که آن را الرسالة السیفیة فی الادویة الملوکیه نام نهاد و کتاب الارشاد لمصالح الانفس والاجساد3 که در موضوع پزشکی و شامل چهار بخش است: بخش اول کلیات پزشکی، بخش دوم ادویه و اغذیه، بخش سوم حفظ بهداشت و سلامتی و روش های معالجه، بخش چهارم ادویه مرکب. 4 او سرانجام در سال 594ه در مصر درگذشت. 5

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الأنباء 576. 2 ـ ایضاح المکنون 3 / 563. 3 ـ عیون الأنباء 576. 4 ـ کشف الظنون 1 / 68. 5 ـ هدیة العارفین 2 / 506.

دیگر منابع: الاعلام 8 / 72؛ معجم المؤلفین 13 / 138.

محمود هیئتی

هبه اللّه ـ شیبانی

هبه اللّه ـ شیبانی (432 ـ 525ه )

ابوالقاسم هبه اللّه بن محمد بن عبدالواحد شیبانی بغدادی.

وی در چهارم ربیع الاول سال 432ه متولد شد. اهل همدان بود، 1 ولی نسبش به عدنان می رسد. 2 پدرش در کودکی وی و برادرش