هرکدام در بخشی از قرائت یا قرائت های خاصی به تعلم مشغول بودند. غافقی زمانی به اسکندریه مصر مسافرت کرد و در همان زمان بود که آوازه اش در بسیاری از بلاد مغرب زمین انتشار یافت؛ لذا صلاح الدین ایّوبی ( 567 ـ 589 ) به پاس احترام و گرامیداشت وی به استقبالش آمد. گویا این نقطه آغاز ارتباط وی با دربار صلاح الدین بود که سال ها نیز ادامه یافت و از افراد مورد احترام و دارای جایگاه والایی در دربار به شمار می رفت. ابن جزری گزارش دیگری را درباره وی ارایه داده می نویسد: وی نخستین فرد از عبیدییّن مصر است که بر فراز منبر خطبه خواند و مردم را به عباسیه دعوت کرد. 2 او درنهایت پس از سال های متمادی تلاش و کوشش در راه علم و دانش، در سال 575ه3 در مصر درگذشت. ابن حجر او را صاحب تألیفات متعددی در موضوعات و فنون گوناگون دانسته و از آن جمله کتاب المغرب فی محاسن المغرب را نام می برد. 4 این کتاب را برای صلاح الدین ایّوبی تألیف کرده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ المعجم ( ابن ابّار ) 334. 2 ـ غایة النهایة 2 / 385 ـ 386. 3 ـ حسن المحاضره 1 / 409. 4 ـ لسان المیزان 6 / 299 ـ 300. 5 ـ الاعلام 8 / 191.

دیگر منابع: نفح الطیب 1 / 127، 164 و 208؛ شذرات الذهب 4 / 250؛ کشف الظنون 1 / 306 و 2 / 1747؛ هدیة العارفین 2 / 536؛ معجم المؤلفین 13 / 239.

اسماعیل اسماعیلی

یعقوب ـ متطبّب

یعقوب ـ متطبّب (قرن ششم هجری)

یعقوب بن موسی متطبّب.

منزوی در معرفی نسخه های خطی فارسی موجود در کتابخانه های داخل و خارج از ایران آثار خطی بسیاری را معرفی کرده که از آن جمله اثری با عنوان رسالة فی التوحید یا اقاویل قدمای فلاسفه از مؤلفی به نام یعقوب بن موسی متطبّب است. وی مدعی است مؤلف، این اثر را برای نظام الملک بدرالدوله و الدین خاص بک طوطی پسر مسعود نوشته است و مشتمل بر شش فصل می باشد که نسخه هایی از آن در یزد و کتابخانه ملک و نسخه ای نیز که با خط نستعلیق در سده یازده قمری کتابت شده، در کتابخانه مجلس موجود است. 1 جز آنچه منزوی ارایه کرده، اطلاع دیگری از فرد مذکور به دست نیامد. خاص بک از امیران سلطان مسعود سلجوقی ( م547 ) بود، نه پسرش و در سال 548 کشته شد. 2

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست نسخه های خطی فارسی 2 / 739، 740 و 1174. 2 ـ المنتظم 18 / 91.

اسماعیل اسماعیلی

یعقوب ـ محلی

یعقوب ـ محلی (حدود ششصد هجری)

اسعدالدین یعقوب بن اسحاق محلی مصری معروف به اسعد محلّی.

بر پایه گزارش ابن ابی اصیبعه وی یهودی مذهب و اهل « محله » یکی از شهرهای مصر بود و نسبت وی بدین دلیل است. او فردی فاضل و دانشمند بود و به حکمت و فلسفه اشتغال و به دقایق آن آگاهی کامل داشت. افزون بر آن از پزشکان مشهور زمان خود به شمار می رفت و به مداوای بیماران اهتمام می ورزید. وی در قاهره سکونت داشت؛ ولی در آغاز سال 598ه به دمشق مسافرت کرد و مدتی در آنجا اقامت گزید. ازآنجاکه در علم پزشکی و فن پزشکی دستی توانا داشت، به مباحثه و مناظره علمی با پزشکان حاذق و معروف دمشق روی آورد و گویا در پاره ای از مباحث کدورت و مشاجره هایی نیز پیش آمده است. وی پس از مدتی اقامت در دمشق، سر به مصر مراجعت کرد و در همانجا درگذشت. 1 تاریخ دقیق وفات وی معلوم نیست؛ اما بر اساس سال ورود وی به دمشق، برخی صرفاً به حیات وی اشاره کرده2 و برخی به دلیل آنکه مدتی پس از آن در قید حیات بوده و بعداً از دنیا رفته وفاتش را در حدود ششصد هجری نوشته اند. 3 از وی آثار و تألیفاتی بر جای ماند که عبارت اند از: مقالة فی قوانین الطبیّه در شش باب، المنزّه فی حلّ ماوقع من ادراک البصر فی المرایا من الشبه، مزاج دمشقی و وصفها و تفاوتها من مصر و انّها اصّح و اعدل، مسائل طبیّه و اجوبتها که برای برخی از پزشکان دمشق تألیف کرد؛ کتاب دیگری در پزشکی به صورت پرسش و پاسخ که سه مقاله دارد. 4

پی نوشت ها

[1] ـ عیون الأنباء 583. 2 ـ معجم المؤلفین 13 / 245. 3 ـ هدیة العارفین 2 / 545. 4 ـ عیون الأنباء 584.

اسماعیل اسماعیلی

یعقوب ـ مؤمنی

یعقوب ـ مؤمنی (554 ـ 595ه )

ابویوسف یعقوب بن یوسف بن عبدالمؤمن مؤمنی، ملقب به منصور مغربی.

از سلسله پادشاهان دولت موحدین که در آفریقا حکومت