مغنیا ( مانیاگنل ) نگهداری می شود و گویا در سده ی هشتم و نهم نسخه برداری شده و چند برگی از آن نیز افتاده است. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 25 / 289. 2 ـ محمدتقی دانش پژوه، « ینابیع العلوم »، مجله راهنمای کتاب، ج11. 3 ـ معجم البلدان 1 / 260. 4 ـ الذریعه 25 / 289. 5 ـ مجله راهنمای کتاب.

دیگر منابع: کشف الظنون 2 / 2051؛ محمدتقی دانش پژوه، « چند نسخه خطی کتابخانه های افغانستان »، مجله راهنمای کتاب، س10، ش5.

معصومه اخلاقی

یوسف ـ تجیبی

یوسف ـ تجیبی (م بعد از 542ه )

ابوالحسن یوسف بن یبقی بن یوسف تجیبی اندلسی معروف به ابن یسعون و شنشی.

اصل او از تاجله و به گفته برخی از برشانه می باشد که هر دو از نواحی مرّیه در اندلس است. وی از ابوعبداللّه محمدفرج، ابوعلی غسّانی، ابوولید مالک بن عبداللّه عتبی، ابوالحسین بن سراج، ابومحمد بطلیوسی، 1 ابوعلی صدفی و برخی دیگر روایت کرده است. 2 همچنین ابوبکر یحیی بن عبداللّه فرضی، ابوعبداللّه بن طلاع، ابوالعباس بن شانجه، ابوالاصبغ غازی و ابوعلی بن سُکَّره از مشایخ او بوده اند. ابومحمد علیم بن عبدالعزیز، ابوعبداللّه بن حُمَید، ابوالعباس بن یثیم، ابومحمد بن عبیداللّه زاهد، ابوبکر بن حسنون بیاسی و برخی دیگر نیز از او روایت کرده اند. 3 ابوالحسن تجیبی که از بزرگان علما و ادبا بود، 4 بعد از اشغال شهرش در سال 542ه به دست مسیحیان، در آنجا باقی ماند و منصب قضاوت بین مسلمانان آن دیار را به عهده گرفت. 5 ابن ابّار ضمن اظهار بی اطلاعی از تاریخ وفاتش، 6 می گوید: « وی بعد از سال 542ه درگذشته است ». 7 اثر او المصباح فی شرح ابیات ( شواهد ) الایضاح ابوعلی فارسی ( م 377ه ) در علم نحو است. 8 ذهبی گوید: این کتاب به خوبی بر تبحر او در علم نحو و امامت و مرجعیت او در این علم دلالت دارد. 9 نسخه خطی از آنکه در سال 634ه نوشته شده، در دو مجلد و یک مجلد قطور، در کتابخانه احمدیه حلب موجود است. 10

پی نوشت ها

[1] ـ المعجم ( ابن ابّار ) 328. 2 ـ بغیة الملتمس 497. 3 ـ التکملة لکتاب الصله 4 / 207 ـ 208. 4 ـ بعیة الوعاة 2 / 363. 5 ـ التکملة لکتاب الصله 4 / 207. 6 ـ المعجم 328. 7 ـ التکمله 4 / 207 ـ 208. 8 ـ المعجم 328. 9 ـ تاریخ الاسلام 37 / 133. 10 ـ الأعلام 8 / 256.

دیگر منابع: التکملة لکتاب الصله 1 / 218؛ کشف الظنون 1 / 213؛ هدیة العارفین 2 / 552؛ معجم المؤلفین 3 / 238 و 13 / 342.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

یوسف ـ توزری

یوسف ـ توزری (433 ـ 513ه )

ابوالفضل یوسف بن محمد بن یوسف توزری تلمسانی مشهور به ابن نحوی.

منسوب به توزر، شهری در افریقیه از اعمال تونس بود. 1 برخی وی را اهل تلمسان در مغرب2 و قلعه حماد، قلعه ای نزدیک أشیر در مغرب أدنی از اعمال قسطنطنیه، هم دانسته اند. 3 او در سال 4334 و به گفته الیان سرکیس در 453ه به دنیا آمد. 5 در شأن توزری غلو و گزافه گویی بسیار دیده می شود. گفته اند وی عارف به اصول دین و فقه، صاحب اجتهاد و نظر، عالمی عمل کننده، صالح، مجیب الدعوه و بااخلاق و تقوا بود که به دنیا توجهی نداشت؛ لباس خشن صوفیانه می پوشید و هنگام نماز از خود بی خود می شد. وی اعتقاد کاملی به کتاب احیاء العلوم غزالی داشت تا آنجا که وقتی فقهای مراکش به سوزاندن آن فتوا دادند، توزری آن را نپذیرفت و حتی خود به نسخه برداری آن روی کرد و در تمام ماه رمضان هر روز یک جزء آن را نوشت تا سی جزء تکمیل شد و درباره این اثر می گفت: « کاش کتابی جز این کتاب را در عمرم نمی دیدم ». او را به غزالی در علم و عمل تشبیه کرده اند. 6 یوسف بن محمد در شهر فاس سجلماسه سکونت داشت. بنا بر قولی ابن بسام، از رؤسای سجلماسه، وی را به تعلیم علوم ناشناخته متهم نمود و از تدریس او جلوگیری کرد که توزری او را نفرین کرد و به زودی درگذشت. چنین واقعه ای بین او و قاضی فاس، ابن دبوس، هم نقل شده است. 7 در بیان حسن خلق او گفته اند روزی طلبه جوانی به او سلام کرد و جوهر قلمش بر روی لباس توزری که سفید بود ریخت؛ طلبه خجالت زده شد؛ اما توزری گفت می خواستم لباسم را رنگ بزنم؛ ولی نمی دانستم چه رنگی، حالا فهمیدم به رنگ این جوهر رنگ کنم. 8 ابن نحوی صحیح بخاری را از ابوالحسن لخمی اخذ نمود و علاوه بر او از استادان دیگری مثل مازری و ابوزکریا، سقراطیسی و عبدالجلیل ربعی نیز بهره مند شد. 9