عنوان یکی از شیوخ صوفیه در بغداد یاد شده است که حکایت از تمایل او به تصوف دارد. 4 به هر حال وی آشنایی خوبی به حدیث داشت و از اتقان و صداقت برخوردار بود. 5 او را فردی خوش معاشرت و خوش اخلاق6 و ثقه معرفی کرده اند. 7 شیرازی علاوه بر مقام علمی با دستگاه حکومت وقت نیز رفت وآمد داشت و مورد اعتماد خلافت بود؛ به همین دلیل چندین بار به عنوان سفیر و فرستاده خلیفه یا دستگاه حکومت به بعضی از بلاد و نزد پادشاهان اعزام شد و به اموال و دارایی های بسیاری دست یافت. 8 وی در 28 ماه رمضان سال 585 در بغداد از دنیا رفت و در مقبره شونیزی به خاک سپرده شد. 9 کتاب الاربعون البلدیه در علم حدیث اثر اوست. 10

پی نوشت ها

[1] ـ التکمله لوفیات النقله 1 / 119. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 240. 3 ـ التکمله لوفیات النقله 1 / 119. 4 ـ شذرات الذهب 4 / 284. 5 ـ تذکرة الحفاظ 4 / 1357. 6 ـ المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن الدبیثی 380. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 240. 8 ـ تذکرة الحفاظ 1357؛ المختصر المحتاج الیه 380. 9 ـ التکمله لوفیات النقله 1 / 119. 10 ـ هدیة العارفین 2 / 533.

دیگر منابع: الاعلام بوفیات الاعلام 2 / 396؛ النجوم الزاهرة 6 / 111؛ الاعلام 8 / 214؛ معجم المؤلفین 13 / 269؛ ایضاح المکنون 1 / 53.

اسماعیل اسماعیلی

یوسف ـ غزنوی

یوسف ـ غزنوی (زنده در نیمه دوم قرن ششم هجری)

ابوالمحاسن یوسف بن نصر، ملک الکتّاب جمال الدین کاتب غزنوی.

شاعر، عالم، کاتب و معاصر و مداح خسروملک بن خسروشاه غزنوی، پادشاه لاهور ( 555 ـ 598ه ) بود. 1 به گفته بعضی از منابع از شاعران درجه دوم دربار غزنوی در قرن ششم هجری به شمار می رفت. 2 محمد عوفی می نویسد: « وی از افاضل خراسان و غزنین، بلکه افضل عصر خود بوده و به دو زبان عربی و فارسی شعر می سرود ». 3 بزرگان خراسان از تیغ زبانش هراسان بودند. 4 اشعار عربی او درنهایت فصاحت و بلاغت است تا آنجا که حتی اشعار ذوالرّمه و بحتری ( دو تن از شعرای عرب ) به پایه شعر او نمی رسد. وی استواری، بلاغت و روانی سخن عرب را با لطافت و فصاحت عجم در اشعار خود به هم آمیخته است و اشعارش معانی بلند و دقیق دارد. اثر او دو دیوان شعر به زبان عربی و فارسی است. 5 عوفی نیز بعضی از قصاید و اشعار او را در کتاب خود نقل کرده است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ مجمع الفصحاء 1 / 3 / 2261. 2 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران و در زبان فارسی 1 / 78. 3 ـ لباب الالباب 90. 4 ـ مجمع الفصحاء بخشی 1 / 3 / 2261. 5 ـ لباب الالباب 90. 6 ـ لباب الالباب 90 ـ 93.

دیگر منابع: الذریعه 9 / 1319؛ فرهنگ سخنوران 661.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

یوسف ـ لخمی

یوسف ـ لخمی (48
[1] ـ 546ه )

ابوولید یوسف بن عبدالعزیز بن یوسف لخمی اندی معروف به ابن دباغ.

از فقهای مالکی مذهب قرن ششم قمری بود. 1 او را محدث، ادیب، حافظ و عارف هم معرفی کرده اند. اندی، منسوب است به أنده، شهری از اعمال بلنسیه در اندلس2 که در سال 481ق متولد شد. محل سکونت او را مرسیه و وی را محدث این شهر و بلکه اندلس گفته اند. در علم حدیث، رجال، شناخت زمان آنان، رجال ثقه و ضعیف و آثارشان متبحر بود. در دیدار شیوخ و نوشتن علوم توجه بسیاری داشت؛ ازاین رو بسیاری از علما و بزرگان عصر خود را ملاقات کرد و از آنان حدیث شنید و نگاشت. 3 ابن دباغ، امر خطابه در مرسیه و سپس منصب قضا را در دانیه عهده دار شد. ذهبی به نقل از وهب بن نذیر، او را از آخرین محدثان اندلس می داند و بیان می کند4 وی کتب صحیحین، سنن و الملل دارقطنی، موطأ، مسند بزار، جامع ترمزی، الغریبین هروی، سنن باجی، سنن ابوداود، معجم ابن قانع، بیشتر تاریخ ابن ابی خیثمه را از ابوعلی بن سکره ( م514ق ) شنید. همچنین موطأ را از عثمان بن احمد قشطایی، سنن نسایی را از ابن عتاب و مسند ابوبکر بن شیبه را از یونس بن مغیث شنید. 5 او از ابوعبداللّه بن عابد اجازه نقل حدیث داشت و علاوه بر این از استادان دیگری نیز بهره برد که از ابوعبداللّه خولانی، احمد بن عبداللّه بن طریف و ابوالقاسم بن بشکوال می توان نام برد. 6 ازجمله شاگردان اندی می توان از ابن بشکوال، ابوبکر بن جمره، عبدالملک بن مروان تجیبی، محمد بن ابوالحسن هذیل7 و ابوعبداللّه محمد اشبیری8 نام برد. او در سال 546ق در دانیه درگذشت و در مرسیه به خاک سپرده شد. 9 زبیدی وفات او را در سال 544ق می داند. 10