تکرار کرده و متوجه این ابهام نشده اند. سیوطی هم که حسن را عموی ابراهیم دانسته، 11 به فاصله وفات این دو که مرگ ابراهیم را حدود هشتاد سال پیش از عمویش آورده، 12 توجه نکرده است. بنابراین درباره شخصیت ابراهیم، دو احتمال می توان مطرح کرد که برای هر دو مؤیداتی وجود دارد:

اول آنکه گفته شود ابراهیم بن محمد بن ابی عباد، دو عمو به نام های حسن و ابراهیم داشته است. در این صورت اگرچه ناگزیریم عدم ذکر نامش را در معجم الادبا غفلت یاقوت بدانیم، نکاتی آن را تأیید می کند: 1. به استناد ظاهر عبارات منابع، اسحاق بن ابی عباد سه پسر به نام های حسن، ابراهیم و محمد و محمد نیز پسری به نام ابراهیم داشته که همانند عموهایش نحوی بوده است. 2. یاقوت که خود در نیمه دوم سده ششم و نیمه نخست قرن هفتم می زیست، مرگ ابراهیم را پس از سال پانصد و درگذشت حسن را در حدود 590ه آورده است. بر این اساس، این ابراهیم نمی تواند برادرزاده حسن باشد و مؤید دو شخص جداگانه است.

دوم اینکه هر دو عنوان را از آن یک نفر بدانیم؛ زیرا از سویی انتساب یک فرد به جدش، امری شایع می باشد و از سوی دیگر، یاقوت تنها نام یک نفر را آن هم به صورت ابراهیم بن ابی عباد آورده و گفته است برادرزاده حسن بود. در این صورت، سخن یاقوت که ابراهیم بن ابی عباد را در جای دیگری عموی حسن نامیده و نیز اختلافات موجود در سال وفات او را باید تصحیف دانست. به ویژه که حاجی خلیفه درگذشت ابراهیم بن محمد بن ابی عباد را در سال چهارصد هجری13 و اسماعیل پاشا، وفات او را در سال 425 و مرگ ابراهیم بن ابی عباد را در سال 595ه آورده است. 14 درواقع مرگ عمو، نزدیک به دویست سال پس از برادرزاده آمده است که تصحیف را به روشنی نشان می دهد. همچنین یاقوت و بعضی منابع پس از او آورده اند ابراهیم بن ابی عباد در اوایل سده پنجم هجری درگذشته است. 15 با توجه به اینکه حسن بن ابی عباد حدود 590ه وفات یافته، طبیعی آن است که برادرزاده اگر پس از عمو نمرده باشد، دست کم باید در همان حدود بمیرد و این خود گویای تصحیف و بلکه اشتباه منابع است. نکته دیگر آنکه یاقوت، برادرزاده حسن را با تعبیر ابراهیم بن ابی عباد آورده نه ابراهیم بن محمد بن ابی عباد. این نیز مؤید یکی بودن این دو فرد است.

پی نوشت ها

[1] ـ معجم الادباء 1 / 70. 2 ـ بغیة الوعاة 1 / 426. 3 ـ معجم الادباء 1 / 70. 4 ـ هدیة العارفین 1 / 8. 5 ـ معجم الادباء 1 / 70؛ بغیة الوعاة 1 / 426. 6 ـ معجم الادباء 1 / 70. 7 ـ بغیة الوعاة 1 / 426؛ کشف الظنون 1 / 481. 8 ـ هدیة العارفین 1 / 8 و 10؛ معجم المؤلفین 1 / 41 و 86. 9 ـ معجم الادباء 1 / 70. 10 ـ معجم الادباء 2 / 840. 1
[1] ـ بغیة الوعاة 1 / 426. 12 ـ همان. 13 ـ کشف الظنون 1 / 481. 14 ـ هدیة العارفین 1 / 8 و 10. 15 ـ معجم الادباء 1 / 70؛ بغیة الوعاة 1 / 426.

دیگر منابع: روضات الجنات 3 / 90.

محمود غفوری

ابن ابی یقظان

ابله محمد ـ مولد

ابن ابی البرکات محمد ـ جوانی

ابن ابی الخرجین منصور ـ دمیک

ابن ابی الخصال محمد ـ غافقی

ابن ابی الخیار محمد ـ عبدری

ابن ابی الخیر طاهر ـ عمرانی

ابن ابی الخیر یحیی ـ عمرانی

ابن ابی دمیک منصور ـ دمیک

ابن ابی رکب محمد ـ جیانی

ابن ابی رندقه محمد ـ طرطوشی

ابن ابی روح اسعد ـ طرابلسی

ابن ابی زید علی ـ فصیحی

ابن ابی صلت امیه ـ اشبیلی

ابن ابی عباد حسن ـ یمنی

ابن ابی عصرون عبدالله ـ دمشقی

ابن ابی عقامه عبدالله ـ یمنی

ابن ابی عمرو حامد ـ حرانی

ابن ابی فرات مصعب ـ قرشی

ابن ابی مریم نصر ـ شیرازی

ابن ابی المناقب محمد ـ اخسیکتی

ابن ابی منصور محمد ـ بغدادی

ابن ابی الهیجاء محمد ـ جاوانی

ابن ابی یعلی محمد ـ بغدادی

ابن ابی یقظان محمد ـ جیانی