داده اند کثرت مسافرت و مهاجرت است. وی در اصفهان از محضر بزرگانی چون عبدالرحمن بن منده و عبدالرحمن بن شکرویه، در بغداد از عبدالباقی محمد عطار، در نیشابور از ابوبکر شیرازی، در هرات از محمود بن قاسم به حدیث شنید. به شهرهای دیگری همانند سرخس و بصره و مکه نیز مسافرت کرد و از شیوخ آن مناطق بهره بسیار برد. 1 از شاگردان او می توان ابوسعد سمعانی، ابوطاهر سلفی، ابن عساکر و محمود بن احمد مقرئ نام برد. 2 سمعانی که غازی را در اصفهان ملاقات کرده و از محضرش حدیث شنیده بود، وی را به بزرگی ستوده و می نویسد او اطلاعات بسیار گسترده ای از علوم گوناگون داشت. 3 ابن جوزی نیز وی را فردی دیندار و ثقه معرفی کرده است. 4 گفته شده اصفهانی بسیاری از کتاب ها و منابع را خود نسخه برداری می کرد و بیشتر با خط خوش می نگاشت. 5 وی در 532ه از دنیا رفت. 6 الامالی7 و کتاب التاریخ دو تألیف اوست. گویا کتاب تاریخ او در اختیار سمعانی بوده و مطالبی از آن نقل کرده است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 36 / 265. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 8. 3 ـ الانساب 4 / 275. 4 ـ المنتظم 17 / 329. 5 ـ کتاب الوافی بالوفیات 7 / 262 ـ 263. 6 ـ طبقات الحفاظ 463. 7 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 75. 8 ـ تاریخ الاسلام 36 / 266.

دیگر منابع: تذکرة الحفاظ 4 / 1276؛ العبر 2 / 441؛ شذرات الذهب 4 / 98؛ الاعلام بوفیات الاعلام 354؛ مرآة الجنان 3 / 198.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ اقلیشی

احمد ـ اقلیشی (حدود 490 ـ 550 ه )

ابوالعباس ( ابوجعفر ) احمد بن معدّ بن عیسی بن وکیل اقلیشی تجیبی اندلسی دانی معروف ابن اقلیشی.

محدث، ادیب لغوی و صوفی اندلسی، پدرش معد از عالمان بنام روزگار خود و از مردمان اقلیش یکی از شهرهای اندلس بود؛ ولی در شهر دانیه اقامت کرد و احمد در همانجا زاده شد و رشد و کمال یافت؛ به همین علت به اقلیشی شهرت یافت. 1 تاریخ ولادت اقلیشی به درستی روشن نیست. مقری به نقل از ابن عیاد می نویسد وی هنگام مرگ شصت و اندی از عمرش می گذشت؛ 2 ازاین رو و با توجه به تاریخ مرگ او می توان ولادت او را در حدود 490ه دانست. او از
استادان بسیاری چون طارق بن یعیش، ابوالعباس بن عیسی و ابوولید دباغ3 و در مکه از ابوالفتح کروخی ادبیات، فقه و حدیث آموخت. 4 وی به شهرهای گوناگونی ازجمله بلنسیه، مریّه، مکه و اندلس مسافرت کرده است. اقلیشی در سال 542ه از اندلس به شرق آمد و به حج رفت و چندی در مکه درنگ کرد و سرانجام پس از 547ه، هنگام بازگشت در شهر قوصی از نواحی مصر درگذشت. 5 ابوالعباس فردی لغت شناس، ادیب و محدث بود و در شعر نیز دستی داشت. ذهبی ابیاتی از سروده های او را آورده است. 6 وی در اندلس و مصر و حجاز حدیث می گفت و شاگردان بسیاری را تربیت کرده که از آن میان می توان افرادی چون ابوطاهر سلفی، 7 ابوالحسین بن کوثر و ابن بُیْبَش اشاره کرد. 8 مورخان اقلیشی را به زهد، عبادت بسیار و مهارت در دانش های گوناگون ستوده و گفته اند درنهایت پارسایی و انزوا می زیست. 9 ابن فرحون وی را در زمره علمای مالکی ذکر کرده و آورده است در تاریخ وفات وی و محل آن اختلاف است. برخی آن را در مکه و گروهی در قوص مصر در 551 یا 550ه نوشته اند. 10 مقری نوشته است وی در قوص مصر درگذشت و در گورستانی که در کنار بازار شهر واقع شده بود به خاک سپرده شد. 11 ابن اقلیشی دارای آثاری در حدیث، فقه و ادب بوده است که از آن میان کتاب النجم او به گفته سرکیس چاپ شده است. 12 آثار دیگر او به این قرار است: الدرر المنظور فیما یزیل الهموم و الغموم، شفاء الظمآن فی فضل القرآن، انوار الآثار فی فضل النبی المختار صلی الله علیه و آله، 13 شرح الاسماء الحسنی، شرح الباقیات الصالحات، 14 الکوکب الدری المستخرج من کلام النبی صلی الله علیه و آله، الانباء فی حقائق الصفات و الاسماء، محاسن المجالس، 15 تفسیر العلوم و المعانی المستودعة فی السبع المثانی، الحقائق الواضحات، 16 البحر المزید فی الموضوعات، 17 الغرر من کلام سید البشر، ضیاء الاولیاء. 18

پی نوشت ها

1ـ الدیباج المذهب 133 ـ 134. 2ـ نفح الطیب 2 / 599 ـ 600. 3 ـ تاریخ الاسلام 37 / 390 ـ 391. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 358. 5 ـ نفح الطیب 2 / 599 ـ 600. 6 ـ تاریخ الاسلام 37 / 390 ـ 391. 7 ـ الدیباج المذهب 134. 8 ـ نفح الطیب 2 / 599 ـ 600. 9 ـ تاریخ الاسلام 37 / 390. 10 ـ الدیباج المذهب 134. 1
[1] ـ نفح الطیب 2 / 599 ـ 600. 12 ـ معجم المطبوعات العربیة و المعربه 1 / 629. 13 ـ هدیة العارفین 1 / 85. 14 ـ بغیة الوعاة 1 / 392. 15 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 276. 16 ـ الاعلام 1 / 259. 17 ـ هدیة العارفین 1 / 85. 18 ـ الدیباج المذهب 134.