دیگر منابع: العبر 3 / 11؛ النجوم الزاهره 5 / 321؛ ایضاح المکنون 1 / 451؛ الوافی بالوفیات 8 / 183؛ مرآة الجنان 3 / 226؛ شذرات المذهب 4 / 154؛ معجم البلدان 1 / 237؛ معجم المؤلفین 2 / 181.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ اندلسی

احمد ـ اندلسی (م541 ه )

ابوالعباس احمد بن علی بن احمد اندلسی معروف به ابن شکر ( ابن سکن ).

تاریخ و محل تولد ابن شکر، دوران رشد و تحصیلات او مشخص نیست. رجال نویسان اهل سنت در معرفی احمد گفته اند وی مالکی مذهب و از قاریان بوده است. نیز درباره سال مرگ او اختلاف دارند؛ به طوری که سال های 541ه1 و 640ه را برای او ذکر نموده اند. 2 آثارش عبارت اند از: ریاض العقول المنفیة فی غیاض الصناعة الشریفه، مختصر التیسر، المهند القاضی فی شرح الشاطبی فی القراآت. 3

پی نوشت ها

[1] ـ کشف الظنون 1 / 936. 2 ـ کشاف الفهارس 149. 3 ـ هدیه العارفین 1 / 93.

احسان آذرکمندللّه

احمد ـ اندلسی

احمد ـ اندلسی (546 هجری)

ابوالقاسم احمد بن حسین اندلسی ملقب به ابن قسی.

متکلم، ادیب، شاعر و از بزرگان صوفیه در قرن ششم بود. اصل وی رومی و نصرانی بود و در شلب، از شهرهای اندلس پرورش یافت. او در ابتدای کار در دستگاه مالی حکومت در شلب مشغول به کار شد؛ ولی پس از مدتی به زهد و تصوف گرایش پیدا نمود و در پی این تغییر حال اموال خود را فروخت و مبلغ آن را به مستمندان بخشید؛ سپس به سیاحت در شهرهای گوناگون پرداخت. 1 در مریه با ابن عریف آشنا شد و از تعالیم و طریقه او بهره گرفت؛ سپس به شلب بازگشت و در روستای جلّه از توابع شلب سکنا گزید. وی در آنجا مورد توجه افرادی قرار گرفته که بیشتر آنان از مریدان ابن عریف بودند و به نام « مریدین » خوانده می شدند. به تدریج پس از ذکر حکایاتی از کرامات او، عده ای از اعیان و بزرگان و برخی از زعمای « یابره » و « الغرب » نزد او جمع شدند. ابن قسی که پنهانی مردم را به قیام بر ضد مرابطون
دعوت می کرد، پس از احساس خطر به « میرتُله » گریخت و در قریه « جوزه » نزد قوم بنی سنه پنهان شد و سپس خود را امام نامید و اعیان و بزرگان الغرب را به طور علنی به همکاری و قیام بر ضد مرابطون دعوت کرد. آنان دعوت او را پذیرفتند و به قیام پیوستند. در همین سال ابن قسی، سفیری نزد عبدالمؤمن بن علی، نخستین خلیفه موحدون که بر قسمت بزرگی از مراکش حکومت می کرد فرستاد و مدعی امامت و هدایت شد. اما عبدالمؤمن پاسخ او را نداد. در پی وقوع حوادثی، ابن قسی خلع شده و ناچار از میرتله گریخت و به مراکش رفت و در آنجا با عبدالمؤمن ملاقات کرد و با گذشتن از دعاوی خود، از او یاری خواست. عبدالمؤمن این اعتذار را پذیرفت و او را گرامی داشت. در این ملاقات ابن قسی توانست خلیفه را به مداخله در حوادث اندلس ترغیب کند. پس از ورود نیروهای موحدون به اندلس، ابن قسی مجددا بر شلب و میرتله مسلط شد؛ اما پس از چندی در 545 از اطاعت خلیفه موحدون سر باز زد و برای مقابله با او به مسیحیان رو کرد و از پادشاه پرتغال یاری خواست، او هم پذیرفت و عده ای از سپاهیان خود را به کمک ابن قسی فرستاد. این عمل، خشم مردم شلب را برانگیخت و بر ابن قسی شوریدند و او را در سال 546 به قتل رسانیدند. 2 تنها اثری که از ابن قسی ذکر کرده اند کتابی به عنوان خلع النعلین فی الوصول الی حضرة الجمعین می باشد که ابن عربی آن را شرح کرده است. 3 علاوه بر این کتاب، اشعار پراکنده ای نیز از وی در دست است که بعضی از آنها را ابن ابار نقل کرده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الحلة السیراء 307. 2 ـ عصر المرابطین و الموحدین فی الغرب و الاندلس 1 / 307، 330. 3 ـ لسان المیزان 1 / 247. 4 ـ الحلة السیراء 307.

دیگر منابع: هدیة العارفین 1 / 84؛ الاعلام 1 / 116؛ سیر اعلام النبلاء 20 / 316؛ معجم المؤلفین 2 / 199؛ ایضاح المکنون 1 / 438؛ الفتوحات المکیه 4 / 369.

محمود هیئتی

احمد ـ انصاری

احمد ـ انصاری (492 ـ 569ه )

ابوالعباس احمد بن عبدالرحمن بن محمد انصاری خزرجی ملقب به ابن صقر.

فقیه، محدث، ادیب و قاضی مالکی مذهب اندلسی. نیاکان وی اصالتا در سرقسطه شهری که انصار مهاجر در آنجا وطن گزیده بودند،