احمد ـ جامیاحمد ـ جامی (44
[1] ـ 536 ه )

ابونصر احمد بن محمد بن جریر ژنده پیل جامی نامقی ترشیزی.

وی در سال 441ه در روستای نامق از توابع ترشیز و جام در استان خراسان دیده به جهان گشود و بدین سبب به نامقی و جامی شهرت یافت. 1 به گفته خوانساری، نسب جامی با 35 واسطه به اسماعیل فرزند حضرت ابراهیم خلیل علیه السلاممی رسد. همو می نویسد ژنده پیل از بزرگان و پیشوایان صوفیه در روزگار خویش به شمار می رفت و به نقل بسیاری از تذکره نویسان، در 22 سالگی در کسوت تصوف درآمده و به ارشاد مردم پرداخت و شما، بسیاری به دست وی توفیق هدایت یافتند. به گفته برخی وی گرایش شیعی داشت و از برخی سروده های وی به صراحت می توان به این مطلب پی برد. 2 اما مشهور آن است که از اهل سنت بوده است. 3 جامی در نظم و نثر پارسی مهارت کامل داشت و دیوان فارسی او شامل سه هزار بیت است. به علاوه دو مثنوی دیگر به نام محبت و دیگری به نام سوز و گداز از او باقی است. 4 شیخ جام برای نشر هرچه بیشتر دعوت دینی، سفرهای متعددی کرد و بارها به حجاز، سرخس، نیشابور، مرو، هرات، باخرز، بوزجان و نقاط مشهور دیگر که در آن روزگار از مراکز عمده تحصیل و تحقیق به شمار می رفت، مسافرت نمود. 5 جامی علاوه بر دیوان شعری که از خود بر جای گذاشت، تألیفات دیگری نیز دارد که عبارت اند از: روضة المذنبین، الاعتقادات، الزهدیات، بحار الحقیقه، سراج السائرین، أنیس التأئبین، السمرقندیه، التذکیرات، فتوح الروح، کنوز الحکمه، 6 مفتاح النجاة، که در سال 1347ش در تهران به چاپ رسیده است، 7 أنس المستأنسین، السرّ المکتوم فی الطلسمات. 8 مشهور آن است ژنده پیل پس از بازگشت از سفر حج، در دهم ماه محرم سال 536ه در شهر جام در خانقاه خودش واقع در حوالی دروازه معدآباد دیده از جهان فرو بست. آرامگاه وی هم اکنون در تربت جام زیارتگاه است. 9

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 108. 2 ـ روضات الجنات 1 / 293. 3 ـ ریحانة الادب 1 / 383. 4 ـ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 108. 5 ـ مقدمه انس التائبین 7. 6 ـ الذریعه 9 / 188. 7 ـ الذریعه 12 / 353. 8 ـ هدیة العارفین 1 / 83. 9 ـ مقدمه انس التائبین 20.

دیگر منابع: الکنی والالقاب 2 / 140؛ اعیان الشیعه 2 / 474؛ فهرست نسخه های خطی فارسی 1406؛ ایضاح المکنون 2 / 7؛ هدیة الاحباب 133؛ مشاهیر دانشمندان اسلام 3 / 130.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ جُذامی

احمد ـ جُذامی (527 ـ 597 ه )

ابوجعفر احمد بن داود بن یوسف جذامی غرناطی.

احمد منسوب به جُذام قبیله ای از یمن و از اهل باغه در اندلس بود که در سال 527ه دیده به جهان گشود. 1 جذامی در علم نحو و ادب، لغت و پزشکی بر دیگران پیشی گرفت و در علوم دیگر همپایه دانشمندان عصر خود شد. ابوسلیمان داود بن یزید سعدی از استادان اوست. 2 جذامی گاهی شعر نیز می سرود و عاقبت در سال 597ه در هفتاد سالگی در همان باغه دار فانی را وداع گفت. برای وی دو کتاب نام برده شده است:

شرح ادب الکاتب ابن قتیبه و شرح المقامات الحریریه قاسم بن علی حریری. 3 نسخه خطی جزء سوم از این کتاب در کتابخانه رباط موجود است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 123. 2 ـ التکمله لکتاب الصله 1 / 83. 3 ـ بُغیة الوعاة 1 / 306. 4 ـ الاعلام 1 / 123.

دیگر منابع: تاریخ الاسلام 42 / 331؛ کشف الظنون 1 / 48 و 2 / 1788؛ هدیة العارفین 1 / 89؛ معجم المؤلفین 1 / 219.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

احمد ـ جزری

احمد ـ جزری (زنده در 507 ه )

ابوالعباس احمد بن هبه اللّه بن احمد جزری.

از نامبرده اطلاعات چندانی به دست نیامد. او در سال 507ه به بغداد سفر نمود و نزد ابوسعد محمد عبدالجبار بن محمد فارسی علم قرائت آموخت. ابوالحسن کتابی درباره قرائت حسن بصری نوشته و از وی ده روایت نقل کرده است. ابوالخیر جزری این کتاب را دیده و آن را ستوده است. 1

پی نوشت ها

[1] ـ غایة النهایه 1 / 146.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 2 / 198.

محمود هیئتی