احمد ـ جیلیاحمد ـ جیلی (520 ـ 565ه )

ابوالفضل احمد بن صالح بن شافع بن صالح جیلی بغدادی ملقب به ابن شافع.

فقیه و محدث حنبلی مذهب. وی در سال 520ه متولد شد. 1 در ابتدا پدرش او را برای تحصیل علم و شنیدن حدیث نزد ابوغالب بن بنّاء، هبه اللّه بن طبر، هبه اللّه بن عبداللّه شروطی، قاضی ابوبکر و بدر شیحی بُرد. او سپس به تنهایی به دنبال فراگیری علم رفته و احادیث خود را بر ابومحمد سبط الخیاط عرضه می داشت. جیلی علاقه و توجه خاصی به شنیدن و یادگیری حدیث داشت و در این زمینه راه و روش ابن ناصر را پیمود. او پس از چندی قاری حدیث در مجلس ابن هبیره وزیر شد. محدثانی مانند ابن اخضر، حافظ عبدالغنی و شیخ موفق ازجمله شاگردان وی می باشند. ذهبی او را فردی پرهیزکار، دیندار، موثق، حافظ، بردبار، دارای خط و قرائت زیبا دانسته است. 2 او سرانجام در ماه شعبان سال 565 در بغداد درگذشت و در کنار پدرش در مقبره احمد بن حنبل دفن شد. 3 اثر او کتاب تاریخی است که به ترتیب سال نوشته و در آن حوادث و وفیات سال های 463ه تا پس از سال 560 را آورده است. 4

پی نوشت ها

1ـ المنتظم 18 / 188 2ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 572. 3ـ المنتظم 18 / 188. 4 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 312.

دیگر منابع: الکامل فی التاریخ 11 / 359؛ العبر 3 / 45؛ الوافی بالوفیات 6 / 421؛ شذرات الذهب 4 / 215؛ کشف الظنون 1 / 279؛ ایضاح المکنون 1 / 212؛ هدیة العارفین 1 / 86.

محمود هیئتی

احمد ـ حلوانی

احمد ـ حلوانی (حدود 420 ـ 507ه )

ابوبکر احمد بن علی بن بدران حلوانی بغدادی معروف به خالده.

احمد حدود سال 420ه متولد شد. 1 نزد ابوالحسن ماوردی، جوهری، ابوطیب طبری و دیگران حدیث آموخت و روایت کرد و به دلیل همین امر در بصره فعالیت علمی گسترده ای را آغاز نمود و موفق شد شاگردانی چون ابوالقاسم سمرقندی، ابوالکرم شهرزوری و ابن کلیب را در حوزه درسی خویش پرورش دهد و اینان از جمله راویان اویند. 2 حلوانی علاوه بر حدیث به مقوله قرائت نیز توجه نشان داد و آن را نزد علی بن حسن بن غالب و علی خیاط فرا گرفت و
به افرادی چون سبط خیاط و عبدالوهاب صابونی آموخت. 3 جایگاه علمی او نزد رجال نویسان اهل سنت مطلوب نیست و معتقدند نمی توان به احادیث او تمسک کرد. در مقابل این عقیده، عده ای ایشان را محدثی ثقه و ممتاز ذکر نموده و حتی حمیدی او را مورد ستایش قرار داده است. 4 سرانجام احمد در سال 507ه از دنیا رفت و در باب العرب بغداد دفن شد. 5 لطائف المعارف، اول من اتخذ البیمارستان الولید بن عبدالملک6 و اصول سماعات7 تألیفات اویند.

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 19 / 380. 2 ـ الوافی بالوفیات 7 / 190. 3 ـ غایة النهایة 1 / 84. 4 ـ المنتظم 17 / 133. 5 ـ الکامل فی التاریخ 10 / 499. 6 ـ طبقات الشافعیه الکبری 6 / 28. 7 ـ کشف الظنون 2 / 1302.

دیگر منابع: میزان الاعتدال 1 / 122؛ شذرات الذهب 4 / 16؛ لسان المیزان 1 / 227؛ لغتنامه دهخدا 4 / 1226؛ معجم المولفین 1 / 320.

احسان آذرکمندللّه

احمد ـ حنفی

احمد ـ حنفی (م522ه )

احمد بن محمد بن ابی بکر حنفی.

از جزییات زندگی او اطلاعی در دست نیست. او را از فقهای حنفی معرفی کرده و سال مرگ او را 522 دانسته اند. دو اثر او عبارت اند از: مجتمع الفتاوی در فقه حنفی که بعدا آن را خلاصه کرد و نامش را به خزانة الفتاوی تغییر داد، غرائب المسائل در فقه الحنفی. 1

پی نوشت ها

[1] ـ الاعلام 1 / 215.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 703 ـ 2 / 1197ـ 1518ـ 1603؛ معجم المؤلفین 2 / 85.

احسان آذر کمندللّه

احمد ـ خزاعی

احمد ـ خزاعی (م 599ه )

ابوالفتح احمد بن علی بن هلال خزاعی معروف به معمّم بغدادی.

نسب وی با هشت واسطه به دعبل خزاعی می رسد. او از دانشمندان و پیشگامان علم قرائت بود و در زمینه حدیث نیز تبحر داشت. ابوعبداللّه دَبیقی و دیگران از او روایت کرده اند. اجازه نقل حدیث را از ابوالعز بن کادش و ابوالقاسم بن حصین دریافت و از آنان روایت کرد. 1 علاوه بر آن او دارای قدرت شناخت و تشخیص سبک ها و لحن های علم موسیقی بود و با مظفر توئی در مواقع خواندن