احمد ـ دینوریاحمد ـ دینوری (م532ه )

ابوبکر احمد بن محمد بن احمد دینوری بغدادی.

درباره ولادت، رشد، تحصیل و حیات اولیه دینوری در منابع اطلاعاتی وجود ندارد جز آنکه گفته اند او از ابومحمد تمیمی و محمد سراج حدیث شنید و نزد ابوالخطاب کلوذانی فقه آموخت و پس از مدتی جزو فقهای برجسته حنبلی بغداد شد و به تدریس و تحقیق پرداخت. 1 دینوری در مناظره ها و بحث ها، ایرادات و خدشه های جدی مطرح می کرد. در مقابل، عده ای نیز فتوای او را درباره لزوم خواندن نماز به چهار طرف در هنگام مشتبه بودن قبله مخالف قول اجماع دانسته اند. 2 ابراهیم بن محمد بن حمدیه عکبری و دیگران از او روایت کرده اند. همچنین ابن جوزی مدتی نزد دینوری به کسب علم پرداخته است. ذهبی درباره او گفته است: « از بزرگان مذهب خویش بود، اما در زمینه ادبیات عرب و نحو ضعیف و ناتوان بود ». 3 سرانجام دینوری در سال 532ه در بغداد از دنیا رفت4 و کنار قبر احمد بن حنبل مدفون گردید. التحقیق فی مسائل التعلیق تألیف اوست. 5

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 17 / 328. 2 ـ ذیل طبقات حنابله 3 / 190. 3 ـ تاریخ اسلام 36 / 268. 4 ـ الکامل فی التاریخ 11 / 66. 5 ـ شذرات الذهب 4 / 98.

دیگر منابع: البدایة و النهایه 12 / 213؛ معجم المؤلفین 2 / 68؛ ایضاح المکنون 1 / 367.

احسان آذرکمندللّه

احمد ـ زهری

احمد ـ زهری (زنده در 567 ه )

ابوالقاسم احمد بن محمد بن سید أبید زُهْری إشْبیلی بَطَلْیوسی.

اصل احمد، از « بَطَلْیوس » شهر بزرگی در اندلس در غرب قرطبه بود1 و وی که در سال 567ه زنده بود، از دانشمندان بنامی بود که مردم برای بستن عقد و پیمان به او مراجعه می کردند. زهری در کار خود تیزبین و دارای بصیرت و عدالت بود. ابوالحسن شریح بن محمد بن شریح ( م539ه ) استاد زهری است. اثر زهری الوثائق در باب اسناد و قراردادهاست که گفته شده با اینکه هیچ موضوع فقهی در آن نبود، میان مردم مشهور و متداول بود. 2

پی نوشت ها

[1] ـ معجم البلدان 1 / 530. 2 ـ الدیباج المذهب 123.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 2 / 109.

محمدحسین میرعبداللهی

احمد ـ زیدیاحمد ـ زیدی (500 ـ 566ه )

ابوالحسن احمد بن سلیمان بن محمد حسنی یمنی زیدی، معروف به المتوکل علی اللّه.

امام زیدیه در یمن و از احفاد یحیی بن حسین بن قاسم رسی ( م298ه ) بود که در قرن سوم هجری از مدینه به یمن رفت و مذهب زیدیه را منتشر ساخت. 1 احمد در سال 532ه در یمن مردم را به بیعت با خویش فرا خواند و جمع بسیاری با او بیعت کردند و در نتیجه شهرهایی از بلاد یمن مانند صعده، نجران و زبید را زیر سلطه خود درآورد. وی دو مرتبه بر صنعا تسلط یافت. بین او و باطنیه ( فرقه ای از اسماعیلیه ) درگیری هایی وجود داشت. احمد در آخر عمر نابینا شد و درنهایت در سال 566 ه دار فانی را وداع گفت. 2 تألیفات احمد زیدی عبارت اند از:

اصول الاحکام فی الحلال و الحرام شامل 3312 حدیث، نسخه هایی از این کتاب در کتابخانه « الجامع الکبیر » موجود است، حقائق المعرفة در اصول و عقاید و تفصیل معارف ( 13 معرفت )، سه نسخه از این کتاب که همه از قرن یازدهم هجری است در کتابخانه الجامع الکبیر موجود است، الحکمة الدریة و الدلالة النبویه [ النوریه ] درباره پیامبران، امامان زیدیه و نیز سیره و فضایل پیامبر و اهل بیت، فرقه های اسلامی منسوب به تشیع و بیان عقاید آنان، معجزات و مناقب حضرت علی و شواهد امامت آن حضرت است. نسخه ای از این کتاب در کتابخانه الجامع الکبیر موجود است، الزاهر در اصول فقه، 3 العمدة فی الرد علی المطرفیة المرتده، 4 مطرفیه از فِرَق زیدیه است که به دلیل اختلاف در اصول دین، بیشتر زیدیه آنها را کافر شمردند، 5 الرسالة الصادعة فی تبیین ارتداد الفرقة المارفه، در رد بر مطرفیه و دیگر فرقه های گمراه از اهل قبله، الرسالة المتوکلیة فی هتک استاد الاسماعیلیه، در رد اسماعیله و اثبات کفر آنهاست. نسخه ای از آن در کتابخانه مذکور وجود دارد، المدخل در اصول فقه، المطاعن، منهاج المتقین، الهاشمة لأنف الضلال من مذهب المطرفیه الجُهّال. 6

پی نوشت ها

[1] ـ مؤلفات الزیدیه 19 ( مقدمه ). 2 ـ الاعلام 1 / 132. 3 ـ مؤلفات الزیدیه 1 / 126، 428، 434 و 2 / 73. 4 ـ هدیة العارفین 1 / 87. 5 ـ فرهنگ فرق اسلامی 413. 6 ـ مولفات الزیدیه 2 / 33، 38، 453 و 3 / 28 و 78 و 157.

دیگر منابع: الذریعه 26 / 278.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی