احمد ـ سجاوندیاحمد ـ سجاوندی (قرن ششم هجری )

مجدالدین احمد بن ابی بُدَیل محمد بدیهی سجاوندی.

او از معاصران سلطان سنجر سلجوقی ( م552ه ) و فردی عارف1 و نیز از افاضل و بزرگان عراق بود. 2 عوفی او را ملقب به « امام الکبیر ملک الکلام » نموده و گوید: « مصنفات مجدالدین مقبول علمای عالم و تألیفات لطیفش مورد توجه بزرگان گیتی است. کتاب انسان عین المعانی که تفسیری است بر قرآن کریم، بر فضل و دانش وی دلالت داشته و کتاب ذخایر ثمار در معانی اخبار سید مختار او سرمایه اهل دانش است ». 3 مجدالدین، دیوان شعری با عنوان دیوان سجاوندی نیز دارد. مخفی نماند که برخی از منابع درباره با مؤلف انسان عین المعانی خلط کرده و آن را ازجمله تألیفات شمس الدین ابوالفضل محمد بن ابی زید طیفور سجاوندی4 مؤلف الوقوف ( م560ه ) برشمرده اند. برخی نیز این کتاب را تلخیص کتاب عین المعانی فی تفسیر السبع المثانی ابن ابی زید طیفور دانسته اند. 5 دو کتاب الموجز و الوقف و المبتداء را نیز بعضی منابع به او نسبت می دهند. 6

پی نوشت ها

[1] ـ الذریعه 9 / 132. 2 ـ لغتنامه دهخدا 12 / 17920. 3 ـ لباب الالباب 234. 4 ـ الذریعه 9 / 432. 5 ـ ریحانة الادب 2 / 442. 6 ـ مجمع الفصحاء 1 / 1 / 601.

دیگر منابع: فرهنگ سخنوران 29 و 261؛ الذریعه 9 / 961؛ معجم المؤلفین 2 / 105؛ کشف الظنون 1 / 822.

سیدمهدی حسینی عربی

احمد ـ سِلَفی

احمد ـ سِلَفی (475 ـ 576ه )

ابوطاهر احمد بن محمد بن احمد سِلَفی اصفهانی صدرالدین جروانی.

محدث، مقرئ، نحوی، لغوی و فقیه شافعی مذهب. جدش احمد را گویا به دلیل لب های درشتش سلبه و معرب آن سلفه و ابوطاهر و به علت انتساب به جدش سِلَفی خوانده اند. وی در سال 474 یا 475ه در اصفهان متولد شد. برای شنیدن و جمع آوری حدیث، سفرهای بسیاری نمود. ابوسعد سمعانی می گوید: « او مدتی با پدرم همدم بود و در بغداد، کوفه و حجاز با یکدیگر حدیث می آموختند ». 1 سِلَفی لغت را از ابوزکریا یحیی تبریزی و فقه را نزد ابوالحسن علی هراسی آموخت. 2 او به مناطق گوناگون ازجمله ری، اردبیل، بصره، همدان،
اهواز، نهاوند، مراغه، قزوین، شوشتر و درنهایت به مصر و اسکندریه رفت و در آنجا ساکن شد. با زنی ثروتمند ازدواج نمود و پس از مدتی از افراد معروف و سرشناس آن دیار گردید و ابومنصور علی بن اسحاق معروف به ابن سلار امیر مصر، مدرسه ای در اسکندریه برای او بنا نمود. ابوطاهر در سال 509ه وارد دمشق شد و مدتی در آنجا اقامت داشت و از عده ای ازجمله ابوطاهر بن حنّائی، ابوالحسن موازینی و ابومحمد ابن اکفانی حدیث شنید. 3 وی روایتگرانی همچون حافظ محمد بن طاهر مقدسی، سعدالخیر، علی بن ابراهیم سرقسطی و طیب بن محمد مروزی را داشت. 4 سلفی در پنجم ماه ربیع الآخر سال 576ه در اسکندریه درگذشت. 5 آثار او عبارت اند از:

اربعین البلدانیه، سداسیات، سلفیات من اجزاء الحدیث، سلماسیات، الامالی معروف به مجالس الخمسة، شرط القراءة علی الشیوخ، الفضائل الباهرة فی محاسن مصر و القاهرة، معجم السفر، المعجم لمشیخة اصفهان، المعجم لمشیخة بغداد، 6 مقدمة معالم السنن، الوجیز فی المجاز المجیز، مجلسان فی فضل عاشورا7 و قطعاتی شعر. 8

پی نوشت ها

[1] ـ الانساب 3 / 274؛ سیر اعلام النبلاء 21 / 6 و 7. 2 ـ وفیات الاعیان 1 / 105. 3 ـ تاریخ مدینة دمشق 5 / 208. 4 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 17. 5 ـ وفیات الاعیان 1 / 105. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 87. 7 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 17. 8 ـ الانساب 3 / 274.

دیگر منابع: میزان الاعتدال 1 / 155؛ النجوم الزاهره 6 / 88؛ الکامل فی التاریخ 11 / 469؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 126؛ شذرات الذهب 4 / 255؛ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 32؛ تذکرة الحفاظ 4 / 1298؛ معجم المؤلفین 2 / 75؛ غایة النهایه 1 / 102؛ البدایة و النهایه 12 / 307؛ العبر 3 / 71؛ الوافی بالوفیات 7 / 352.

محمود هیئتی

احمد ـ سمرقندی

احمد ـ سمرقندی (م 560ه )

ابوالحسن احمد بن عمر بن علی عَروضی سمرقندی نظام الدین نظامی مکی.

از نویسندگان و شاعران قرن ششم هجری و معاصر خیام و امیر معزی نیشابوری بود و در دربار پادشاهان غور یا غرچستان در افغانستان کنونی خدمت می کرد. 1 به نوشته نفیسی وی در آغاز مداح علاءالدین تکش خوارزمشاه بود، سپس به دربار پادشاهان غور