پیوست و شاعر مخصوص قطب الدین محمد بن عزالدین گردید. عروضی مدت چهل و پنج سال در خدمت این خاندان بود و بیشتر اوقاتش در خدمت حسام الدین ابوعلی صرف می شد. در سال های 504 تا 547 سفرهایی به مناطق گوناگون خراسان داشته و با دانشمندان آن دیار رفت وآمد می نمود. وی افزون بر شعر و انشا، در پزشکی و نجوم هم دستی داشت. بیشتر اشعار وی مثنوی است. 2 بنا به گفته ادوارد براون، عروضی در سال 504 در سمرقند بود و در همانجا حکایاتی درباره رودکی، شاعر بزرگ ایران زمین شنید. در سال 506 به نیشابور مسافرت کرد و در آنجا عمر خیام را درک کرد. سه سال بعد مجددا از هرات به نیشابور و طوس مراجعت کرد. در سال 547ه پس از شکست سپاه غور به دست سلطان سنجر سلجوقی، در هرات مخفی شد3 و درنهایت در سال 560 درگذشت. 4 عروضی چند اثر دارد که مشهورترین آن کتاب چهار مقاله است. ادوارد براون درباره این اثر می نویسد: « این کتاب یکی از جالب ترین و معتبرترین آثار نثر فارسی است و اطلاعات بسیار مهمی درباره پادشاهان و درباریان ایران و آسیای مرکزی در قرن دوازدهم میلادی ( ششم هجری ) ارائه کرده است ». 5 مجمع النوادر و مجموعه منظوم ویس و رامین دو اثر دیگر عروضی است. 6

پی نوشت ها

[1] ـ چهار مقاله مقدمه ص 7؛ تاریخ نظم و نثر در ایران 1 / 90، 119 و 120. 2 ـ لباب الالباب 395. 3 ـ تاریخ ادبیات در ایران 2 / 37 و 38. 4 ـ هدیة العارفین 1 / 86. 5 ـ چهار مقاله 3. 6 ـ هدیة العارفین 1 / 86.

دیگر منابع: کشف الظنون 1 / 621 و 2 / 1604 و 2025؛ فرهنگ سخنوران 609؛ لغتنامه دهخدا 10 / 13975؛ ریحانة الادب 6 / 210؛ فهرست نسخه های خطی فارسی 1 / 659 و 5 / 3054.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ سمنانی

احمد ـ سمنانی (م 575 ه )

ابونصر احمد بن زید کمال الدین سمنانی.

از زندگی و احوال وی آگاهی چندانی در دست نیست. اسنوی وی را در زمره فقهای شافعی به شمار آورده و به نقل از تفلیسی نوشته است سمنانی فقه را از محمد بن یحیی فر اگرفت و از شاگردان برجسته و مقرر درس وی بود. ابونصر خود نیز به زودی آوازه یافت. او تعلیقه مشهوری دارد که در موضوع خلاف و جدل به رشته
تحریر در آورده است. سال مرگ او را در 575 ه در نیشابور نوشته اند. 1

پی نوشت ها

[1] ـ طبقات الشافعیة ( اسنوی ) 1 / 338.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 1 / 227.

اسماعیلی اسماعیلی

احمد ـ شاطبی

احمد ـ شاطبی (454 ـ 516 ه )

ابوجعفر احمد بن محمد بن خلف انصاری اندلسی شاطبی.

از علمای مالکی مذهب و استاد قرائت که در شاطبه اندلس ( شرق اسپانیا ) به دنیا آمد. پس از مدتی به دمشق آمد و به فراگیری قرآن با روایات مختلف آن پرداخت. ابوعبداللّه حسین بن موسی بن هبه اللّه دینوری، علی بن کموسی صقلی، یحیی بن علی بن فرج خشاب مصری و محمد بن عبداللّه بن سعید مالکی محاربی، استادان او در علم قرائت هستند. شاطبی در سال 504ه اجازه روایت آثارش را به ابن عساکر داد. 1 وی در سال 516 درگذشت. 2

آثار او عبارت اند از: المقنع فی القراءات السبع که در ماه ربیع الآخر 499 از کتابت آن فارغ شد، قرائة ابی عمرو بن العلاء، التنبیه علی قرائة نافع فیما روی عنه وَرْش و قالون، 3 المفید فی القراءات الثمان. 4

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 5 / 343. 2 ـ اعلام 1 / 214. 3 ـ تاریخ مدینة دمشق 5 / 343. 4 ـ غایة النهایه 1 / 113.

دیگر منابع: معجم البلدان 3 / 309؛ معجم المؤلفین 2 / 99.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

احمد ـ شَحمی

احمد ـ شَحمی (م 568 ه )

ابوالعباس احمد بن سالم بن احمد شحمی.

از لغویان و قاری و معلم قرآن بود. از استادانی همچون زرفی و دیگران استفاده کرد و کتابی بزرگ با نام متشابه القرآن به رشته تحریر درآورد. او درنهایت در ماه محرم سال 568ه بدرود حیات گفت و در مقبره باب الفیل باب الأزَج ( محله بزرگی در شرقِ بغداد ) دفن شد. 1

پی نوشت ها

[1] ـ المنتظم 18 / 201.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 1 / 230.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی