فتح اندلس و خلفای اموی و حکمرانان آنان را تا سال 592ه همراه با شرح حال مردان و زنان مشهور اندلس آورده است. 3 زرکلی نیز می گوید: این کتاب تکمیل و ادامه مطالبی است که حمیدی در کتاب جذوة المقتبس تا حدود سال 450ه آورده و او نیز حوادث و وقایع را تا زمان خودش آورده است؛ مطلع الانوار لصحیح الآثار دیگر اثر اوست که در این کتاب بین صحیح بخاری و مسلم جمع کرده است؛ 4 الاربعین عن اربعین، المسلسلات المبّوبه. 5

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 112. 2 ـ التکملة لکتاب الصله 1 / 83. 3 ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 112. 4 ـ الاعلام 1 / 268. 5 ـ بغیة الملتمس، ص ( ز ).

دیگر منابع: نفح الطیب 2 / 381؛ معجم المؤلفین 2 / 200.

محمود هیئتی

احمد ـ طالقانی

احمد ـ طالقانی (512 ـ 590ه )

ابوالخیر احمد بن اسماعیل بن یوسف طالقانی قزوینی رضی الدین حاکمی.

در سال 512ه در قزوین و در خاندانی دانش دوست و عالم پرور دیده به جهان گشود و از همان کودکی به تحصیل دانش پرداخت. 1 ابتدا در قزوین در درس فقیه بزرگ آن دیار، ابوبکر ملک داد بن علی عمرکی، از بزرگان شافعیه ( م535 ) شرکت کرد و فقه را از وی آموخت؛ 2 سپس درحالی که نوجوانی بیش نبود راهی نیشابور شد و به همراه ابوسعد سمعانی از استادان مشهوری چون ابوعبداللّه فراوی، ابوالقاسم شحامی، 3 عبدالغافر فارسی و عبدالمنعم بن قیشری و در طابران از محمد بن منتصر متولی درس آموخت. 4 وی پس از سال ها دانش اندوزی بر کرسی تدریس نشست و شاگردان بسیاری تربیت کرد که از آن میان می توان به افرادی چون محمد بن مسعود قزوینی، الیاس بن جامع، 5 اسماعیل بن محمد مؤدب، عبداللطیف بن یوسف، ابن دبیثی و محمد بن علی بن ابی سهل اشاره کرد. 6 وی بعدها، در سفری به حج، مدتی در بغداد اقامت کرد و به موعظه مردم پرداخت. 7 ابوالخیر که با ابن عساکر ( م571ه ) دوستی و رفاقت داشت، 8 در سال 569ه به جای ابونصر احمد بن عبداللّه شاشی به عنوان استاد مدرسه نظامیه بغداد منصوب شد. 9 به گفته رجال نویسان اهل سنت، وی مردی زاهد و عابد بود10 و در فقه شافعی و خلاف بین مذاهب بر
دیگران برتر بود. به علاوه به تفسیر قرآن هم آگاهی کامل داشت. 11 شیعیان بغداد از او خواستند در روز عاشورا یزید را بر بالای منبر لعن کند؛ اما او امتناع کرد. 12 ابوالخیر سرانجام در سال 580 به قزوین بازگشت و در سال 590ه در قزوین درگذشت و در کنار آرامگاه بزرگانی چون ابن ماجه و احمد غزالی به خاک سپرده شد. 13 آثار و تألیفات وی عبارت اند از: التبیان فی مسائل القرآن فی الرّد علی الحلولیّه و الجهمیّه و القائلین بخلق القرآن، حظائر القدس، خصائص السلوک، مفاتیح العطیّات و مغالیق البلیّات فی الاذکار و الدعوات کتابی فارسی و مختصر، 14 تعریف الاصحاب سواء السبیل، 15 الاربعون المنتقی فی فضائل علی المرتضی سید ابن طاووس آن را الاربعین نامیده و در کتاب الیقین از آن یک روایت در فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام آورده است، 16 السرد و الفرد، کتاب الدیک و مجموعه هایی از احادیث، در مناقب ابوبکر و عمر و عثمان که نسخه خطی است و در مجموعه کتاب های علی پاشا موجود است. 17

پی نوشت ها

[1] ـ التدوین فی اخبار قزوین 2 / 144 و 148. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 190. 3 ـ الانساب 4 / 31. 4 ـ المختصر المحتاج الیه من تاریخ ابن الدبیثی 100. 5 ـ غایة النهایة 1 / 39. 6 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 193. 7 ـ المستفاد من ذیل تاریخ بغداد 47. 8 ـ تاریخ مدینة دمشق 37 / 90. 9 ـ وفیات الاعیان 7 / 87. 10 ـ التدوین فی اخبار قزوین 2 / 144 و 146. 1
[1] ـ طبقات الشافعیة الکبری 6 / 8. 12 ـ سیر اعلام النبلاء، 21 / 193. 13 ـ نزهة القلوب 58 ـ 59. 14 ـ هدیة العارفین 1 / 88. 15 ـ الاعلام 1 / 97. 16 ـ الیقین 506. 17 ـ دایره المعارف بزرگ اسلامی 5 / 444.

دیگر منابع: البدایة و النهایه 13 / 9؛ شذرات الذهب 4 / 300؛ النجوم الزاهره 6 / 134؛ معجم البلدان 4 / 7؛ تاریخ گزیده 784؛ اللباب فی تهذیب الانساب 2 / 269؛ کشف الظنون 2 / 1756؛ العبر 3 / 100؛ معجم المؤلفین 1 / 167.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ طاهر

احمد ـ طاهر (493 ـ 569ه )

ابوعبداللّه احمد بن علی بن معمّر نقیب علوی معروف به طاهر حسینی.

از نسل امام علی علیه السلام است و در سال 493ه در بغداد به دنیا آمد، 1 و در همین شهر رشد یافت و به تحصیل علم پرداخت. در سال 530 پس از پدرش، نقیب علویین در بغداد شد. در منابع رجالی شیعه و سنی ابن معمّر به عنوان محدثی توانا، ادیب، دانشمند و شاعر معرفی