( مقدمه ) 23. 9 ـ ریاض العلماء 1 / 84. 10 ـ الاعلام 1 / 173. 1
[1] ـ معالم العلماء 25. 12 ـ اعیان الشیعه 3 / 29.

دیگر منابع: تنقیح المقال 1 / 69؛ الکنی و الانقاب 2 / 444؛ معجم رجال الحدیث 2 / 155؛ الذریعه 17 / 247؛ معجم المطبوعات العربیة و المعربه 2 / 1228؛ ایضاح المکنون 2 / 259؛ کشف المحجه 61؛ معجم المؤلفین 2 / 10.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ طرابلسی

احمد ـ طرابلسی (473 ـ 548ه )

ابوالحسین احمد بن منیر بن احمد بن مُفْلح طرابلسی رَفَّاء مهذب الدین عین الزمان.

شاعر هجوسرای شیعی که در سال 473ه در طرابلس شام به دنیا آمد و پس از تحصیل به شاعری روی کرد. پدرش منشد بود و اشعار عونی را در کوچه های طرابلس می خواند. او لغت و ادب را نیک فرا گرفت و قرآن را نیز حفظ نمود؛ آن گاه در دمشق ساکن شد. 1 گویا پیش از این مدتی به رفوگری که شغل پدرش بود، اشتغال داشت و بر همین اساس برخی وی را رفاء خوانده اند. رجال نویسان، توانایی و ذوق احمد بن منیر را در شعر ستوده و گاه وی را در فصاحت با زهیر و در ظرافت با ابن حجاج قیاس کرده اند. او که به سبب مذهب و نیز زبان گزنده اش مورد کینه رقیبان بود، اتابک بوری پسر طغتکین حاکم دمشق را مدح گفت تا شاید به او نزدیک گردد؛ اما بدخواهان از نادانی سلطان ترک زبان بهره جستند و همان مدیحه را وسیله بدگویی قرار دادند. بوری پسر طغتکین نیز بر وی خشم گرفت و او را زندانی کرد و در صدد قطع زبانش برآمد؛ اما یوسف بن فیروز که حاجب حاکم بود، وی را از مهلکه رهانید و به بغداد فرستاد. 2 ابن منیر در بغداد با بسیاری از بزرگان ازجمله فقیه عبدالوهاب بن عبدالواحد شیخ حنبلیان و معروف به شرف الاسلام دوستی و پیوند یافت. 3 او پس از مرگ طغتکین بار دیگر به دمشق بازگشت؛ ولی به جرم هجو بزرگان دمشق تاج الملوک بوری پسر طغتکین فرمان داد دمشق را ترک گوید. پس از این تبعید ابن منیر به حلب رفت4 و گویا در همین روزگار بود که با ابن قیرانی شاعر هم روزگار خویش آشنا و بین آن دو پیوندی رقابت آمیز پدید آمد. 5 پس از مرگ تاج الملوک و آغاز فرمانروایی اسماعیل بن بوری دلبستگی ابن منیر به دمشق، بار دیگر وی را بدانجا کشانید؛ ولی این بار نیز گرفتار خشم اسماعیل شد و ناچار در مسجد وزیر پنهان شد و باز از دمشق گریخت. چندی در حماه، شیزر و حلب
سرگردان بود تا آنکه پس از مرگ اسماعیل، به فرزندش نورالدین پیوست و در محاصره دوم دمشق که به دست نورالدین صورت گرفت، حاضر بود و با پیروزی و سرافرازی وارد دمشق شد؛ سپس همراه سپاه نورالدین به حلب بازگشت و در ماه جمادی الآخر سال 548ه در آنجا درگذشت. 6 دیوان شعر اثر اوست. 7

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ مدینة دمشق 6 / 32. 2 ـ بغیة الطلب 3 / 1155 ـ 1158. 3 ـ الذیل علی طبقات الحنابله 3 / 201. 4 ـ تاریخ مدینه دمشق 6 / 32. 5 ـ وفیات الاعیان 1 / 156. 6 ـ تاریخ مدینه دمشق 6 / 32. 7 ـ تاریخ الاسلام 37 / 298.

دیگر منابع: سیر اعلام النبلاء 20 / 223؛ الوافی بالوفیات 8 / 193؛ هدیة العارفین 1 / 84؛ معجم المؤلفین 2 / 184؛ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 300؛ العبر 3 / 5؛ تاریخ ابن الوردی 2 / 53؛ مرآة الجنان 3 / 219؛ البدایة و النهایة 21 / 231؛ شذرات الذهب 4 / 146، أمل الآمل 1 / 35.

محمود هیئتی

احمد ـ طرقی

احمد ـ طرقی (521 ه )

ابوالعباس احمد بن ثابت بن محمد طرقی اصفهانی.

وی منسوب به طَرق از شهرهای نواحی اصفهان است. طرقی در یزد می زیست و در همانجا نیز درگذشت. 1 او تحصیلات خویش را در شهرهای اصفهان، نیشابور، هرات، بغداد، بصره و اهواز فرا گرفت و از مشایخ بسیاری حدیث و ادبیات آموخت که از آن میان به افرادی چون مطهر بن عبدالواحد بزانی، ابوعمرو عثمان بن محمد محمی، عبداللّه محمد انصاری و ابوالقاسم بُسری می توان اشاره کرد. 2 ابن حجر از رجال شناسان اهل سنت، طرقی را به راستگویی ستوده و نوشته است وی شاگردانی نیز داشت که از آن جمله اند: ابوالعلاء احمد بن محمد بن فضل و ابوالفرج عبدالخالق بن احمد حافظ. 3 ذهبی می گوید: طرقی معتقد بود روح همانند خداوند قدیم است؛ ازاین رو وی را متهم به جهل و نادانی کرده است. 4 طرقی درنهایت در سال 520 یا 521ه در یزد از دنیا رفت. 5 کتاب های اللوامع فی اطراف الصحیحین6 و اطراف الکتب الخمسه7 تألیف اوست. بروکلمان دو کتاب را یکی دانسته و با عنوان اللوامع فی الجمع بین الصحاح الجوامع یا اطراف الکتب الخمسه از آن یاد کرده است. 8

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الاسلام 36 / 64. 2 ـ الانساب 4 / 62 ـ 63. 3 ـ لسان المیزان