احمد ـ فارقیاحمد ـ فارقی (510 ـ پس 572ه )

احمد بن یوسف بن علی بن ارزق فارقی.

در سال 510ه در میافارقین متولد شد. سفرهایی به نقاط مختلف از جمله چندین مرتبه به سوریه و سه مرتبه به بغداد داشت. در سال 548ه از دربار دیمتریوس پادشاه ابخازی در تفلیس دیدن کرد و شهر اخلاط در ارمنستان را در سال 553 هجری بازدید کرد. فارقی در سال 562ه سرپرستی مؤسسه خیریه ای را در میافارقین به عهده داشت. او در سال 563ه سفری به دمشق داشت و در سال 566 به شهر خودش میافارقین مراجعت نمود. همچنین برای بار دوم در سال 571ه از شهر اخلاط دیدن کرد و پس از سال 572ه درگذشت. او در سال 560ه کتاب تاریخ میافارقین را تألیف نمود. 1

پی نوشت ها

[1] ـ تاریخ الادب العربی ( بروکلمان ) 6 / 79.

دیگر منابع: معجم المؤلفین 2 / 212.

محمود هیئتی

احمد ـ قرطبی

احمد ـ قرطبی (513 ـ 592ه )

ابوالعباس احمد بن عبدالرحمن بن محمد بن سعید لخمی قرطبی جیّانی، مشهور به ابن مَضاء.

وی جیانی الاصل بود و در 511 یا 513ه در قرطبه به دنیا آمد و به کنیه هایی چون ابوجعفر، ابوالقاسم و ابوالعباس شهرت داشت. ابن فرحون در شرح حال نسبتا مشروحی که از وی ارائه کرده می نویسد: « وی حدیث را از بزرگانی همچون ابوبکر بن عربی، ابوجعفر بن عبداللّه بطروجی، ابومحمد بن علی رشاطی و دیگران استماع کرد و از بسیاری از ایشان اجازه روایت دریافت نمود ».

در ادبیات، شاگرد ادیبان معروفی چون ابوبکر بن سلیمان بن سمحون، عبدالرحمان بن رمّاک و ابوالقاسم ابن بشکوال بود و در بسیاری از علوم رایج آن روزگار ازجمله فقه، کلام و عقاید، پزشکی، حساب و هندسه، لغت، نحو و غیره از اطلاعات بسیار وسیعی برخوردار بود، به علاوه آنکه در شعر هم ورود داشت و اشعار نیکو می سرود. از هوشی سرشار بهره مند بود و دائما به تدریس و ترویج دانش اندوخته های خود می پرداخت و در این زمینه شاگردان فراوانی را تربیت کرده که از آن میان می توان به افرادی چون ابوبکر بن شراط،
محمد بن عبداللّه قرطبی و محمد بن سعید بن رزقون اشاره کرد. 1 ابن ابّار درباره ابن مضاء آورده است: وی ظاهری مذهب بود. نخست عهده دار سمت قضاوت در فاس و بجایه از شهرهای اطراف مراکش بود و سپس به قضاوت مراکش دست یافت. 2 سیوطی به نقل از ابن زبیر، وی را یکی از صاحب نظران ادبیات عرب در زمان خود معرفی کرده که از آرا و اندیشه های منحصر به فردی برخوردار بود و حتی به مخالفت آرای برخی از ادیبان آن روزگار پرداخت. 3 بر همین اساس شوقی ضیف در کتاب خود درباره مذهب ظاهری و آرای ادبی و نحوی ابن مضاء که تحت تأثیر این مذهب و جایگاه قاضی القضاتی وی بود، تحلیل های قابل توجهی دارد. 4 به هرحال او در سال 592 ه در اشبیلیه از دنیا رفت5 و آثاری از خود بر جای گذاشت که عبارت اند از: المشرق فی النحو، الرّد علی النحویین، تنزیه القرآن عمّا لا یلیق بالبیان. سیوطی می نویسد: ابن خروف، علی بن محمد بن علی، کتاب تنزیه القرآن وی را به نقد کشیده و حتی بسیاری از مطالب آن را رد کرده است. 6

ابن فرحون معتقد است: وی مجموعه های گرانقدری از احادیث را جمع آوری کرده بود که بر اثر هجوم مسیحیان به شهر مریّه از میان رفت. 7

پی نوشت ها

[1] ـ الدیباج المذهب 116 ـ 117. 2 ـ التکملة لکتاب الصله 1 / 89. 3 ـ بغیة الوعاة 1 / 323. 4 ـ تاریخ الادب العربی 10 / 362. 5 ـ بغیة الملتمس 207. 6 ـ بغیة الوعاة 1 / 323. 7 ـ الدیباج المذهب 116 ـ 117.

دیگر منابع: غایة النهایة 1 / 67؛ الاحاطه فی اخبار غرناطه 2 / 390 و 521؛ الاعلام 1 / 146؛ نفح الطیب 4 / 19 و 5 / 62؛ معجم المؤلفین 1 / 268؛ کشف الظنون 1 / 494 و 839 و 2 / 1693؛ روضات الجنات 1 / 303؛ ریحانة الادب 8 / 209؛ فرهنگ بزرگان 40؛ دانشنامه ایران و اسلام 6 / 856؛ دایره المعارف بزرگ اسلامی 4 / 627.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ قرطبی

احمد ـ قرطبی (528 ـ 596 ه )

ابوجعفر احمد بن علی بن عتیق بن اسماعیل قرطبی اندلسی فنکی مشهور به ابن فنکی.

به نوشته ابن ابّار وی در سال 528 ه در قرطبه به دنیا آمد؛ اما در دمشق سکونت داشت. 1 در زادگاهش از حافظ ابوولید یوسف بن