عبدالعزیز بن دباغ کتاب موطّأ مالک را فرا گرفت؛ سپس راهی سفر به بلاد مختلف شده تا به تکمیل علوم و کسب دانش بپردازد. 2 به گفته صفدی در آغاز به شام وارد شد و از ابن عساکر و امثال وی حدیث شنید؛ آن گاه به موصل رفت و قرآن را از یحیی بن سعدون قرطبی آموخت. 3 ابن جزری نیز می نویسد: « ابوجعفر قرائات عشره را در مکه از عبدالکافی بن توکل و قرائات سبعه را در اندلس از محمد بن خلف بن صاف فراگرفت ». 4 شاگردانی نیز از محضر وی بهره برده و روایت کرده اند از آن میان نام افرادی مانند دو پسرش تاج الدین محمد و اسماعیل، ابن خلیل و شهاب قوصی به چشم می خورد. ابوجعفر امام جماعت مدرسه کلاّسه در دمشق و شافعی مذهب بود. 5 ذهبی او را فردی صالح و عابد معرفی کرده و به کثرت دانش و دینداری ستوده است. به نوشته کحاله وی دارای اثری به نام فوائد منتقاة من مسموعات یوسف بن حمد بوده است. 6 ابوجعفر درنهایت در سال 596 یا 597ه در دمشق درگذشت و در جبل قاسیون به خاک سپرده شد. 7

پی نوشت ها

[1] ـ التکملة لکتاب الصله 4 / 81. 2 ـ سیر اعلام النبلاء 21 / 303. 3 ـ الوافی بالوفیات 7 / 205. 4 ـ غایة النهایة 2 / 205. 5 ـ تاریخ الاسلام 42 / 220. 6 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 69. 7 ـ التکملة لکتاب الصله 4 / 81.

دیگر منابع: التکملة لوفیات النقله 4 / 63؛ تاریخ مدینة دمشق 45 / 501 و 64 / 213، 214 و 277؛ الاعلام بوفیات الاعلام 2 / 401؛ النجوم الزاهرة 6 / 158؛ شذرات الذهب 4 / 323؛ العبر 3 / 114.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ قطیعی

احمد ـ قطیعی (512 ـ 563 ه )

ابوالعباس احمد بن عمر بن حسین بن خلف قَطیعی بغدادی.

وی منسوب به یکی از محله های بغداد به نام قطیعة باب أزج بود و شهرت قطیعی وی بدین دلیل است. ولادت وی در 512 ه بود. 1 و در همانجا رشد کرده و تربیت یافت. 2 وی از محدثان و فقهای حنبلی بود و نزد بزرگانی همچون عبدالخالق بن یوسف، فضل بن سهل اسفراینی، ابومنصور قزّاز و ابن ناصر حافظ حدیث شنید. در فقه شاگرد قاضی ابویعلی محمد بن فراء بود و از شاگردان برجسته و ممتاز وی به شمار می آمد. قطیعی صاحب فتوا و اهل مناظره بود؛ افزون بر آن خطیب بود و به موعظه مردم اشتغال داشت. در مدرسه ابن بلّ واقع
در ریّان از محله های مشهور بغداد به تدریس مشغول بود و درسش بسیار سودمند بود علاوه بر آنکه در فقه فردی چیره دست بود. در مسائل و فروعات اختلافی نیز آرا و دیدگاه های خاصی داشت. از شاگردان وی می توان پسرش ابوالحسن را یاد کرد. وی سرانجام در ماه رمضان 563ه از دنیا رفت و در منطقه حیله ( حلّه ) در شرق بغداد به خاک سپرده شد. تنها اثری که به وی نسبت داده اند کتابی به نام النحول فی اسباب النزول است3 که در منابع متأخر با عنوان الشمول فی اسباب النزول از آن یاد شده است. 4

پی نوشت ها

[1] ـ ذیل تاریخ بغداد 15 / 110. 2 ـ معجم المفسرین 1 / 52. 3 ـ ذیل طبقات الحنابله 3 / 30
[1] ـ 302. 4 ـ شذرات الذهب 4 / 207.

دیگر منابع: المنتظم 18 / 177؛ کتاب الوافی بالوفیات 7 / 259؛ معجم المؤلفین 2 / 30.

اسماعیل اسماعیلی

احمد ـ قوسینی

احمد ـ قوسینی (قرن ششم هجری)

جمال الدین احمد بن علی بن أمیرکا قوسینی ( قویبی ).

تاریخ ولادت و چگونی رشد و نمو و تحصیلات او در منابع نیامده است. احمد دانشمندی باورع بود. منتجب الدین ( م585ه ) نزد او علم آموخت. 1 سال وفات قوسینی معلوم نیست؛ اما ازآنجاکه منتجب الدین شاگرد او بوده، روشن است وی در قرن ششم می زیسته است. کشف النکات فی علل النحاة تألیف اوست. 2

پی نوشت ها

[1] ـ فهرست منتجب الدین 20. 2 ـ جامع الرواة 1 / 55.

دیگر منابع: أمل الآمل 2 / 18؛ الذریعه 18 / 66.

احسان آذر کمندللّه

احمد ـ کازرونی

احمد ـ کازرونی (516 ـ 587 ه )

ابوالعباس احمد بن منصور بن احمد بن عبداللّه کازرونی.

در سال 516ه در کازرون از شهرهای استان فارس زاده شد. 1 تحصیلات مقدماتی خویش را از زمان کودکی آغاز کرده و چنان که ابن ویش از وی نقل می کند ده ساله بوده که علاوه بر حفظ کل قرآن، کتاب هایی را که در لغت نوشته شده بود، نیز از حفظ داشت. 2 کازرونی طی دو مرحله به بغداد مسافرت کرد: یک بار در سال 539 یا