اسماعیل ـ حمّامیاسماعیل ـ حمّامی (حدود 450 ـ 551ه )

ابوالقاسم اسماعیل بن علی بن حسین نیشابوری اصفهانی صوفی معروف به حمّامی یا ابن حمّامی.

محدث، صوفی، مُسندُالوقت [ منظور از این تعبیر این است که اسناد احادیث و اخبار در زمان او بدو نسبت داده می شد و از او شروع می شد ]. در حدود 450ه متولد شد. از پدر خود و همچنین از ابومسلم محمد بن علی بن مِهر بزد، ابومنصور بکر بن محمد بن حِیْد، منصور بن ناصر سجزی، عبدالجبار بن عبداللّه بن بُرْزه واعظ، ابوسهل حمد بن ولکَیز، عائشه بنت حسن وَرْ کانیه و جماعتی دیگر حدیث شنید و کسب علم کرد. ابوطاهر سلَفی، ابن عساکر، سمعانی، ابوموسی مدینی، یوسف بن احمد شیرازی، محمد بن محمود صبّاغ، احمد بن محمد بن فارقانی و شماری دیگر نیز از او به سِماعِ حدیث پرداخته و از او روایت کرده اند. وی سالیان دراز عمر کرد و تا پایان عمر خویش کاملاً از حواس خود بهره مند بود و درنهایت بعد از استادان خود در ماه صفر 551 درگذشت. 1 اثر او منتخبی حدیثی است. 2

پی نوشت ها

[1] ـ سیر اعلام النبلاء 20 / 245. 2 ـ المستدرک علی معجم المؤلفین 125.

دیگر منابع: شذرات الذهب 4 / 158؛ العِبَر 3 / 14؛ النجوم الزاهره 5 / 324؛ تاریخ الاسلام 38 / 47.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

اسماعیل ـ زُهْری

اسماعیل ـ زُهْری (485 ـ 581 ه )

ابوطاهر اسماعیل بن مکی بن اسماعیل صدرالاسلام زهری قرشی اسکندرانی، معروف به ابن عوف.

خاندان ابن عوف در اسکندریه مصر خاندانی بزرگ و مشهور به فقاهت و علم بودند و فقهای برجسته ای از آن برخاسته اند، شیخ شهاب الدین بن هلال گوید: شنیدم هفت فقیه در زمان واحد در این خاندان وجود داشته است. اسماعیل بن مکی که در سال 485ه متولد شد، یکی از فقهای این خاندان است که به یازده واسطه به عبدالرحمان بن عوف می رسد. وی در زمان سلطان صلاح الدین ایّوبی ( م589ه ) زندگی می کرد و صلاح الدین بسیار او را تعظیم کرده و با نامه نگاری ها از او سؤال و استفتاء می نمود. 1 همچنین صلاح الدین موطأ مالک را نیز نزد او فرا گرفت. اسماعیل بن مکی ربیب ( ناپسری ) ابوبکر طَرْطُوشی بود که در علوم گوناگون، به ویژه در علم فقه بسیار از او بهره
برد. از دیگر استادان او ابوعبداللّه محمد بن احمد رازی، و از شاگردان او می توان ابوطاهر سَلفی، عبدالغنی مقدسی، علی بن مفضّل، عبدالقاهر رُهاوی و نوه هایش حسن و عبداللّه و عبدالعزیز بن عبدالوهاب بن اسماعیل را نام برد. 2 وی درنهایت در ماه شعبان 581 درحالی که 96 سال از عمر او می گذشت دار فانی را وداع گفت.

تذکرة التفکیر فی اصول الدین ( التذکره )؛ الرد علی المنتصر منتصر مردی بود که به هدف نقض شریعت محمدیه کتابی را به نام الفاضح تألیف نموده و با تصحیف و تحریف کلام نبوی صلی الله علیه و آله ادعای تناقض در احکام کرده بود. 3 بعضی از منابع اثر دیگری را به نام شرح علی التهذیب لابی سعید البرادعی برای وی ذکر کرده اند؛ 4 ولی به گفته ابن هلال این اثر که شرح بزرگی بر کتاب « التهذیب » است و به 36 مجلد می رسیده است، از نفیس الدین ابوالحرم یکی از فرزندان ابن عوف است نه از خود ابن عوف. 5

پی نوشت ها

[1] ـ الدیباج المذهب 155. 2 ـ تاریخ الاسلام 41 / 102. 3 ـ الدیباج 155. 4 ـ معجم المؤلفین 2 / 297. 5 ـ الدیباج 156.

دیگر منابع: هدیة العارفین 1 / 211؛ کشف الظنون 1 / 393؛ تذکرة الحفّاظ 14 / 1336؛ سیر اعلام النبلاء 21 / 122؛ شذرات الذهب 4 / 268؛ الوافی بالوفیات 9 / 228؛ العبر 3 / 81.

سیدمحمدحسین میرعبداللهی

اسماعیل ـ سمرقندی

اسماعیل ـ سمرقندی (454 ـ 536ه )

ابوالقاسم اسماعیل بن احمد بن عمر بن ابی الاشعث سمرقندی دمشقی بغدادی.

محدث، مسند و حافظ شافعی مذهب. وی در سال 454ه در دمشق متولد شد. 1 پس از رشد از کسانی مانند ابوالحسین هلالی و عبدالعزیز کتانی حدیث شنید؛ سپس به بغداد سفر نمود و آنجا را به عنوان وطن برگزید و در آنجا نیز از افرادی همچون ابوالحسین بن نقّور و ابومحمد عبداللّه صریفینی حدیث شنید. 2 سمرقندی در راه زیارت بیت المقدس، وارد دمشق شد و از محضر نصر بن ابراهیم مقدسی بهره برد و محدثانی مانند ابوالحسین بن ابی الحدید و ابومحمد بن صابر از او حدیث شنیدند و سپس به بغداد بازگشت. او احادیث بسیاری شنیده و نقل می کرد و مجلس املای حدیثی نیز در روزهای جمعه در جامع منصور بغداد داشت و گاهی برای یاددادن حدیث،