سخن خداى تعالى در اين آيه (وَ أَرْسَلَ عَلَيْهِمْ طَيْراً أَبابِيلَ-
2/ فيل) يعنى پرندگان متفرق مانند قطار شتران. مفرد أبابيل (أبيل)
است.
أتي
: الإتيان: به آسانى آمدن، و به سيلاب
ريزان مىگويد: أَتِيٌ و
أَتَاوِيٌ، مرد غريب را هم به جهت همين شباهت معنى (أتاوىّ) گويند كه دائما در
حركت است و جائى براى اسكان ندارد. در مورد آمدن و وارد شدن شخص براى كار و تدبير
امور و همچنين در مورد آمدن براى انجام كار خير و شرّ و همچنين در أعيان و أعراض[1] اتيان بكار مىرود خداى تعالى
فرموده است (إِنْ أَتاكُمْ
عَذابُ اللَّهِ أَوْ أَتَتْكُمُ السَّاعَةُ- 40/ أنعام) و آيه (أَتى أَمْرُ اللَّهِ 1/ نحل) (فَأَتَى اللَّهُ بُنْيانَهُمْ مِنَ الْقَواعِدِ- 26/ نحل) تماما در معنى أمر و تدبير است كه خداوند تدبير امور
مىكند مانند آيه (جاءَ رَبُّكَ-
22/ فجر) كه همان تدبير امور است (پس آمدن يا- إتيان- و مجئ- در آيات فوق، و آيات
مشابه آنها انجام دادن و پرداختن به امر است) مانند اين شعر شاعر كه مىگويد:
أَتَيْتَ المروءة من بابها
(جوانمردى را از راه و طريق خودش انجام دادى.
(و به اصطلاح معروف فارسى از در وارد شدى كه كنايه از درست انجام داده كار است).
و آيه (فَلَنَأْتِيَنَّهُمْ بِجُنُودٍ لا
قِبَلَ لَهُمْ بِها- 37/ النّمل) و (لا
يَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلَّا وَ هُمْ كُسالى وَ لا يُنْفِقُونَ إِلَّا وَ هُمْ
كارِهُونَ- 54/ توبه) در اين آيه پرداختن به نماز در حالى كه دقّت و توجّه
ندارد و كسالت دارند، اشاره شده است.
و در آيه (يَأْتِينَ الْفاحِشَةَ- 15/ نساء) كه در قرائت عبد اللّه- يأتى الفاحشة- است
[1] أعيان و أعراض دو اصطلاح فلسفى است، اعيان يعنى خود شيء و
ذات هر چيز كه آن را در پديدههاى وجودى ثابت فرض مىكنند( به استثناى ملّا صدرا
; كه به حركت جوهرى و ذاتى قائل است) امّا اعراض كه جمع عرض است يعنى صفات
و ظواهر هر چيز كه قابل دگرگونى است مانند رنگها، مزهها، صفات، بوها و خواصّ هر
شيء كه در وجود خود بموضع، و محلّ يا جوهر و جسم محتاج است زيرا عرض قائم به شيء
است، راغب اصفهانى ; واژه إتيان را در أعيان أعراض با استناد به چند آيه
كه پس از آن ذكر كرده است بكار مىبرد يعنى خداى تعالى مدبّر امور بهمه چيز از
ظاهر و باطن اشياء است.