و پيمان و همچنين در سود و زيان آور، هر دو بكار مى‌رود چنانكه خداى مى‌فرمايد (وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَرِيراً- 12/ انسان) و آيه (فَجَزاؤُهُ جَهَنَّمُ‌- 93/ نساء).

گفته‌اند- أَجَرَ زيدٌ عمراً يَأْجُرُهُ‌ أَجْراً- يعنى چيزى به او اعطاء كرد، و اجرتش را داد، چنانكه در آيه (عَلى‌ أَنْ‌ تَأْجُرَنِي‌ ثَمانِيَ حِجَجٍ‌[1]- 27/ قصص).

(يعنى: قرار داد اين است كه هشت سال برايم كار كنى). فرق ميان آجَرَ و أَجَرَهُمْ همينطور است كه گفتيم- أَجَرْتُهُ- كار از يك طرف است و پاداش از طرف مقابل، ولى- آجَرْتُهُ- پيمان كار دو جانبه است، امّا مزد و پاداش باز هم به عهده يك طرف قرار داد است و در نتيجه از جهت مزد- اجر و آجر به يك معنى برمى‌گردد چنانكه گفته‌اند: آجَرَهُ اللّهُ و أَجَرَهُ اللّهُ.

أَجِير هم بر وزن فعيل همان فاعل يا مفاعل است كه كار باو تعلّق مى‌گيرد، استِئْجار طلب چيزى است با مزد و اجرت، و سپس مانند استيجاب كه براى پاسخ دادن است، استيجار هم براى پرداخت كردن مزد است و در اين معنى آيه (اسْتَأْجِرْهُ‌ إِنَّ خَيْرَ مَنِ‌ اسْتَأْجَرْتَ‌ الْقَوِيُّ الْأَمِينُ‌- 26/ قصص) است.

(در برابر كارش پاداشش ده زيرا او بهترين كسى است كه باو پاداش مى‌دهى او نيرومند و أمين است).

أجل‌

: الأَجَل‌، مدّت معيّن براى چيزى است، خداى فرمايد (لِتَبْلُغُوا أَجَلًا مُسَمًّى‌- 67/ غافر) و آيه (أَيَّمَا الْأَجَلَيْنِ‌ قَضَيْتُ‌- 28/ قصص) كه در هر دو آيه به زمان معيّنى اشاره شده است، چنانكه گويند- دَيْنُهُ‌ مَؤَجَّل‌- وامش مدّت‌دار است يا- و قد أَجَّلْتُهُ‌- برايش مدّت قرار دادم.

زمان حيات هر انسانى را هم أجل گفته‌اند، و اگر بگويند- دَنَا أَجَلُهُ- به اين

[1] كلمات- سنه، عام و حجّه و حول به معنى سال است، فرقشان اين است كه عام در معنى جمع ايّام و روزهاى سال است سنه جمع ماههاى سال است و لذا عام الفيل كه سال حمله ابرهه به مكّه است به عام معروف است و نمى‌گويند سنه فيل، امّا در تاريخ مى‌گويند سنه 245 فرق ميان سنه و حجّه هم اينست كه حجّه براى اينست كه حج در آن سال انجام مى‌شود و حجّ يا حجّه به معنى يكبار در سال است از اين روى سال را هم حجّه گفته‌اند. طريحى مى‌نويسد ناميدن حول براى سال از نظر دوران و تحوّلات آن است.