مى‌گرداند، كه معنى اين حديث نيز بهمان معنى پاك و شايسته بودن آدم دلالت دارد و از آن اخذ شده است.

أذن‌

: أُذُن‌- گوش و عضوى كه در بدن انسان است و بخاطر شباهتش با حلقه‌ها و دسته‌هاى مدوّر ديگ باين نام تشبيه شده است كه در دو طرف سر انسان قرار دارد و به طور استعاره در باره كسى كه زياد شنواست بكار مى‌رود مانند آيه (وَ يَقُولُونَ هُوَ أُذُنٌ قُلْ أُذُنُ خَيْرٍ لَكُمْ‌[1]- 61/ توبه) يعنى بسيار شنيدن پيامبر براى اين است كه به خير و صلاح شما است.

(وَ فِي‌ آذانِهِمْ‌ وَقْراً- 25/ انعام) كه به نادانى مخالفين اشاره مى‌كند نه اينكه نمى‌شنوند و يا ناشنوا هستند، و- أَذِنَ‌- يعنى گوش فرا داد و منقاد و مطيع شد، مثل آيه (وَ أَذِنَتْ لِرَبِّها وَ حُقَّتْ‌- 2/ انشقاق) يعنى پروردگارش را به شايستگى و حقيقت فرمان بر دو قدرتش را پذيرا شد، كلمه- إذن- به صورت فعل در اين آيه (فَأْذَنُوا[2] بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ‌- 278/ بقره) به معنى آگاه كردن و يا آگاهى را بگوش ديگران رسانيدن بكار رفته است.

إِذْن‌ و- أَذَان‌- چيزى است كه شنيده شده و لذا به علم و آگاهى هم تعبير شده است. زيرا غالبا علوم از راه گوش و شنيدن است و مبدء آنها است.

در آيات (ائْذَنْ‌ لِي وَ لا تَفْتِنِّي‌- 49/ توبه) و (وَ إِذْ تَأَذَّنَ‌ رَبُّكَ‌- 167/ اعراف) و عبارات- أَذِنْتُهُ‌- و آذَنْتُهُ‌ بكذا- به معنى اجازه‌دادن و آگاه كردن است و مؤذّن‌- كسى است كه با ندا سر دادن چيزى را به ديگران اعلام مى‌دارد.

[1] اين آيه مربوط به سخنى است كه مشركين در مورد پيامبر6 مى‌گفتند زيرا پيامبر بسيار شنوا بود و ما مى‌دانيم كه اين حالت در مردمان عادى، صفتى پسنديده است چه رسد به پيامبر6 و لذا خدا مى‌فرمايد بگو براى شما شنوايى نيكو هستم. سعدى مى‌گويد:

[2] آيه فوق در باره رباخوارى است كه مى‌فرمايد:( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ ذَرُوا ما بَقِيَ مِنَ الرِّبا إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ فَإِنْ لَمْ تَفْعَلُوا فَأْذَنُوا بِحَرْبٍ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ‌- 278/ بقره).

يعنى: اى مؤمنين پارسائى پيشه كنيد و خداى را پروا نمائيد از اين تاريخ از گرفتن ربح و ربائى كه ديگران بايد بدهند در گذريد اگر به راستى مؤمنيد، ولى اگر اين كار را نمى‌كنيد بگوش ديگران برسانيد و آگاهشان كنيد كه شما با خدا و رسولش در جنگيد تا مردم بدانند كه شما علم جنگ با خدا برافراشته‌ايد.