و- أَلَوْتُ‌ فلانا- در باره فلانى كوتاهى كردم، مانند- كسبته- يعنى- أَوْلَيْتُهُ كسبا- در كسب و كار كوتاهى كردم، و عبارت- ما أَلَوْتُهُ‌ جهدا- در سعى و كوشش كوتاهى نكردم و تقصير مرتكب نشدم، و- ما الوته نصحا- از نصيحت و اندرز به او دريغ نداشتم.

در اين آيه (لا يَأْلُونَكُمْ‌ خَبالًا- 118/ آل عمران)[1] او همان ريشه و معنى است يعنى در جلب تباهى و فساد نسبت به شما كوتاهى نمى‌كنند، و آيه (وَ لا يَأْتَلِ‌ أُولُوا الْفَضْلِ مِنْكُمْ‌- 22/ نور) كه گفته شده- يَأْتَلِ‌- باب افتعال از ألوت- است و باز گفته‌اند از- آلَيْتُ‌ يعنى پيمان و سوگند خوردم، و نيز گفته‌اند اين آيه در باره ابو بكر نازل شده است كه سوگند خورده بود ديگر به مسطح- يكى از پسر خاله‌هاى فقيرش بخشش و كمك نكند (تفصيل اين مطلب از تفاسير مختلف در ذيل واژه افك و در زير نويسى آن بيان شده).

عدّه‌اى گفته‌اند كه- باب افتعال- كمتر از باب افعال ساخته مى‌شود- بلكه از فعل- ساخته مى‌شود، مانند- كسبت و اكتسبت- صنعت و اصطنعت رأيت و ارتأيت.

روايت شده‌

«لا دَرَيْتَ و لا ائتَلَيْتَ‌».

يعنى نتوانسته‌اى.

حقيقت معنى‌ إيلاء- و- الأَلِيَّة- سوگندى است براى كارى كه در آن كوتاهى مى‌شود از اين روى در شرع- إيلاء- سوگندى است كه مانع همبسترى شدن با همسر است، كيفيّت و احكام آن مخصوص كتب فقهى است.

و آيه (فَاذْكُرُوا آلاءَ اللَّهِ‌- 69/ اعراف) يعنى نعمت‌هاى خداى را به ياد آوريد.

[1] قسمتى از آيه 118 سوره آل عمران است، كه مى‌فرمايد:( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تَتَّخِذُوا بِطانَةً مِنْ دُونِكُمْ لا يَأْلُونَكُمْ‌ خَبالًا وَدُّوا ما عَنِتُّمْ قَدْ بَدَتِ الْبَغْضاءُ مِنْ أَفْواهِهِمْ وَ ما تُخْفِي صُدُورُهُمْ أَكْبَرُ، قَدْ بَيَّنَّا لَكُمُ الْآياتِ إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ‌).

در اين آيه دستور مصونيّت آور حكومتى و اجتماعى و سياسى براى مؤمنين به اللّه و مسلمين است كه مى‌فرمايد:( در كارهاى اصولى و محرمانه به غير از خودتان كسى را محرم ندانيد و بيارى نطلبيد زيرا آنان از تباهى و فساد نسبت بشما كوتاهى نمى‌كنند و دوست دارند شما را به رنج و زحمت بيندازند مگر نمى‌بينيد بغض و كينه و عداوتشان از بس فزون است كه نمى‌توانند اظهار نكنند يا پنهان دارند امّا آنچه را كه در دلهاشان نهفته است خطرناك و بزرگتر است، ما آيات را براى شما به روشنى بيان كرديم كه تعقّل كنيد و بينديشيد.