ابن عبّاس‌[1] رضى اللّه عنه گفته است- اولى الأمر- همان فقها و ديندارانى است كه مطيع خدا هستند.

تمام معانى فوق صحيح است باين دليل كه- اولى الأمر- يعنى كسانى كه مردم به وسيله آنها از افتاده در گردابها و مشكلات باز مى‌ايستد و آسايش مى‌يابند كه اينگونه كسان چهار گروهند:

1- پيامبران خداى كه احكامشان بر ظاهر و باطن عموم مردم جارى است.

2- واليان و حكّام كه احكامشان تنها بر ظاهر مردم نافذ است.

3- حكماء و دانشمندان كه حكمشان بر باطن و انديشه‌هاى خواصّ مردم مؤثّر است.

4- وعاظ كه حكمشان بر باطن عامّه مردم نفوذ دارد غير از ظاهرشان‌[2].

أمن‌

: معنى اين است- در اصل آرامش خاطر و آرامش نفس و از بين رفتن بيم و هراس است.

واژه‌هاى- أَمْن‌، أَمَانَة- أَمَان‌- هر سه مصدر هستند.

[1] ابن عبّاس، مكنّى بابو العبّاس و موصوف به ابو الخلفاء و ابن سيد النّاس، جدّ خلفاى بنى عبّاس، و لفظ ابن عبّاس در صورت اطلاق و نبودن قرينه، به او بر مى‌گردد و در نتيجه أدعيه صادره از زبان مبارك رسول اكرم6 آن ترجمان وحى الهى به درك فيوضات حضور حضرت امير المؤمنين( ع) موفّق و در اثر تعليمات آن حضرت رموز و دقائق قرآنى را واقف و به علوم بسيارى عارف و از كثرت علوم متنوّعه خصوصا علوم قرآنيّه به- بحر و حبر الامّه و ترجمان القرآن، ملّقب و به نشر حديث و تفسير و قسمتهاى اعظم علوم اسلاميّه موفّق گرديده و در حلّ مشكلات متنوّعه مرجع استفاده افاضل بوده، و اينكه بعد از صحابه اهل مكّه، نسبت به تفسير قرآن اعلم تمامى مردم بوده‌اند همانا بجهت تلمّذ امّ الفضل لبابه كبرى است خواهر پدرى و مادرى حرم مطهّر حضرت رسالت6 و گويند اوّلين زنى است كه بعد از خديجه كبرى به شرف اسلام مشرّف شده و آن حضرت به ديدن او مى‌رفته.

( ريحانة الادب/ مدّرس تبريزى ج 6).

[2] راغب اصفهانى، توجيهى بسيار عالى با توجّه به واژه‌ها و تفسير آيات قرآنى بيان داشته است، منظور اينست كه نفوذ انبياء در ظاهر زندگى و باطن زندگى يا ظاهر و باطن عموم مردم از خاصّ و عام جريان دارد امّا حكّام بر مغزها و انديشه‌هاى مردم هرگز حكومت نداشته‌اند تنها مردم به خاطر رعايت قانون حكومتى تبعيّت ظاهرى داشته‌اند، امّا حكماء و دانشمندان كه نظرات و آرائشان براى عدّه‌اى كه متخصّص در آن علم هستند اثر دارد ولى واعظان يا عرفاء نفوذشان بر عامّه از مردم و در انديشه آنها بوده است.